niedziela, 28 lutego 2010

WPŁYW CHOROBY NA STAN PSYCHICZNY PACJENTA

WPŁYW CHOROBY NA STAN PSYCHICZNY PACJENTA
Opracowanie na podstawie literatury
( M. Jarosz: ”Psychologia lekarska”)
mgr Magdalena Chmielniak

I. ODDZIAŁYWANIE CHOROBY NA STAN PSYCHICZNY PACJENTA
Oddziaływanie choroby na stan psychiczny człowieka chorego zależy od wielu czynników. Należą do nich zwłaszcza:
1. Obraz własnej choroby,
2. Właściwości osobowości,
3. Sposoby zachowania w sytuacjach trudnych.

Ad. 1 „ Na co jestem chory?” Rozpoznanie w ujęciu pacjenta.
Informacje ogólne o zdrowiu i chorobach ( np. publikacje popularnonaukowe ),
Informacje dotyczące aktualnego stanu organizmu ( np. lekarze, krewni, znajomi itp.),
Wynik własnych informacji nad stanem swego organizmu:
- zebranie,
- interpretacja,
- domniemanie , co do stanu zdrowia.

Swoista droga od schematu poznawczego choroby biegnąca do odpowiedzi na pytanie „na co jestem chory”.
Wyobrażenia na temat choroby są zwykle uproszczonym schematem, który jak każdy schemat poznawczy jest częściowo fałszywy i mało podatny na próby przekształceń. A zarazem – fragmentaryczny. Pacjent szuka informacji uzupełniających, a sztywna struktura schematu współwarunkuje ich selektywny odbiór.
Rolą lekarza jest wspieranie procesu kształtowania się „obrazu choroby pacjenta”, tak aby był on wolny od pourazowych zafałszowań i aby nie zawierał „ pustych miejsc”.



Ad. 2 „ Kto jest chory?”
Osobowość jest strukturą dynamiczną, którą można rozpatrywać jako mechanizm scalający, ukierunkowany i kontrolujący zachowanie.
To, że wpływ choroby na stan psychiczny uwarunkowany jest właściwościami osobowości, oznacza, że przeświadczenie o zachowaniu i wyobrażenia o chorobie mają różne następstwa psychologiczne i, że następstwa te zależą od osobowości
( np. reakcja egocentryczna versus socjocentryczna ) .
Ad.3 „ Jak dotychczas postępował pacjent w sytuacjach trudnych?’
Choroba często postrzegana jest jako sytuacja trudna, stąd potrzeba uwzględnienia utrwalonych sposobów reagowania.

II. Jak człowiek reaguje na chorobę
1. Ocena ciężkości własnej choroby uwzględnia cztery typy reakcji:
Zaprzeczanie jest wyrazem działania mechanizmu obronnego określanego mianem wyparcia.
Pomniejszenie, którego nośnikiem jest bagatelizowanie przez chorego swojej dolegliwości. Dochodzi tu do głosu inny mechanizm obronny zwany racjonalizacją.
Przyjęcie diagnozy lekarskiej , jej akceptacja -w której pacjent zdaje się na opinie lekarza z racji silnej potrzeby oparcia ( lekarz postrzegany jest jako autorytet i opiekun ).
Wyolbrzymianie, które generuje u pacjenta bardzo silny lęk

2. Znaczenie własnej choroby dla człowieka chorego.
Choroba jako przeszkoda – rozumiana jako wyzwanie/wróg,
Choroba jako strata – generuje głębokie przygnębienie i rezygnacja,
Choroba jako ulga – uwalnia od obowiązków i odpowiedzialności,
Choroba jako korzyść lub jako strategia – daje doświadczanie troski od innych,
Choroba jako wartość – wytwarza dystans wobec spraw przyziemnych.

3. Reakcje emocjonalne.
Strach jako reakcja na bezpośrednie zagrożenie, której to następstwem jest potrzeba otrzymania zapewnienia budzącego ufność.
Lęk, który potęguje ból implikując wzmożenie napięcia mięśniowego, co zwiększa jednocześnie wrażliwość na bodźce bólowe. Długotrwały lęk prowdzi do znużenia.
Gniew jako odpowiedź na blokadę potrzeb ( ma różny kierunek ). Frustracja zwykle prowadzi do agresji.
Przygnębienie zwykle w przypadku choroby przewlekłej o niekorzystnym rokowaniu.
Nastrój wyrównany- odważny spokój oraz rzeczywisty i pozorny.
Nastrój podwyższony – „niepoprawni optymiści”.

4. Sposoby zmagania się z chorobą:
Walka – motywacja do pokonania choroby, która staje się „wyzwaniem” ( Trzy typy konfliktów motywacyjnych wg. K. Lewina : „ propulsja-propulsja – „ Osiołkowi w żłobie dano...” repulsja – repulsja,” Starożytna tragedia grecka” propulsja – repulsja „ Trudna decyzja”. )
Rezygnacja- pesymistyczny obraz choroby, wycofanie się , bierność i brak nadziei.
Przeciwstawianie się i uleganie – chwiejność w reakcjach ( ambiwalentne doznania )

5. Niektóre psychopatologiczne następstwa choroby.
Reakcje nerwicowe psychopochodne, zmniejszenie odporności na stres – drażliwość, przygnębienie, zab. snu, reakcje wegetatywne.

Na stan psychiczny pacjenta kluczowy wpływ maja także czynniki jatropatogenne
( „ iatros”-lekarz, „genesis” – pochodzący) zwane także błędami jatrogennymi. Są to tego rodzaju sposoby zachowań lekarza lub innego pracownika służby zdrowia ( oraz innych osób zajmujących się zdrowiem i chorobą ) , które to zachowania wpływają szkodliwie na stan zdrowia człowieka.
I. Przekazywanie i odbiór informacji ( błędy jatrogenne związane z informowaniem pacjenta )
Brak informacji lub informacje niewystarczające.
Używanie określeń niezrozumiałych ( budzi to dotkliwy niepokój ).
Używanie określeń niewłaściwie rozumianych przez pacjenta ( nadciśnienie tętnicze – co odbiega od normy jest niewłaściwe – patologiczne, dodatkowo żaden pacjent nie chce być ani rzadkim, ani ciekawym przypadkiem ),
Zamierzone i bezpośrednie straszenie pacjenta.
2. Badanie lekarskie.
Lekceważenie potrzeby całościowego podejścia do pacjenta i wytarzanie odległego dystansu między lekarzem a pacjentem.
Badanie pacjenta w obecności innych osób.
Pogłębienie u pacjenta fałszywego i lękotwórczego obrazu choroby ( odnoszenie się z ironiczną wyższością i zawstydzanie pacjenta np. brakiem wiedzy ).

3. Badania dodatkowe.
Wykonywanie badań dodatkowych, liczniejszych, niż jest to konieczne.
Lekceważenie potrzeby przygotowania pacjenta pod względem psychologicznym do czekających go badań diagnostycznych.( np. uzasadnienie konieczności bycia na czczo z powodu badania glukozy

4. Leczenie.
Wykonywanie zabiegu operacyjnego bez dostatecznych wskazań ( np. kierowanie się modą ).
Lekceważenie potrzeby przygotowania pacjenta pod względem psychologicznym do czekającego go zabiegu leczniczego.
Nieuzasadnione stosowanie leków.
Wystąpienie choroby wskutek sukcesów w leczeniu innej ( np. leczenie sterydami – skutki uboczne ).

5. Hospitalizacja.
Skrajne i sztywne trwanie przy pionowym układzie hierarchicznym.
Pozbawienie chorego snu i wypoczynku.
Inne „ zagrożenie szpitalne”
Niewłaściwie prowadzona popularyzacja wiedzy medycznej – nastawienie hipochondryczne ( np. pogodynka )
Przyczyny błędów jatrogennych:
I. Czynniki osobowe:
-Właściwości osobowości – egocentryzm,
- Schematy stosunków międzyludzkich – archaiczny układ pionowy,
- Zasób i poziom wiedzy medycznej lekarza.
II. Czynniki zewnątrzpochodne:
- Właściwości środowiska lekarskiego.
- Cechy środowiska społecznego.

Następstwa błędów jatrogennych:
• Pogorszenie choroby podstawowej,
• Zaburzenia psychosomatyczne,
• Epizodyczne reakcje nerwicowe,
• Nerwice ( np. nerwica lękowa ),
• Psychozy reaktywne ( np. depresyjne odczyny reaktywne ).

Hospitalizacja – jej przemiany i zagrożenia dla rozwoju dzieci
Całokształt zaburzeń psychicznych i fizycznych spowodowanych długotrwałym pobytem dziecka w szpitalu zwany jest hospitalizmem.
W. Szewczuk ( 1985, s. 105 ) hospitalizm definiuje jako „ zespół objawów wywołanych długim pobytem w szpitalu lub innym zamkniętym zakładzie leczniczym, zalicza się do nich otępienie uczuciowe i intelektualne, zanik potrzeby kontaktów społecznych, depresję – objawy te są wynikiem przystosowania się do życia monotonnego i nie wymagającego inicjatywy”.

W odniesieniu do małych dzieci hospitalizm obejmuje ogół zaburzeń psychomotorycznych. Następuje spowolnienie rozwoju fizycznego i umysłowego, pojawiają się zaburzenia emocjonalne ( zachwiana równowaga, niepokój, lękliwość – potem zobojętnienie ), zmniejsza się odporność organizmu i zwiększa podatność na choroby.

W pierwszych latach po drugiej wojnie światowej wprowadzono termin „ choroba szpitalna” ( J. Bowlby ) a następnie „ choroba sieroca”
( R. Spitz ). Pojęcie to bywało utożsamiane z hospitalizmem, jako brakiem opieki macierzyńskiej. Wyróżnia się w niej:
- Fazę protestu – płacz, brak zainteresowania otoczeniem, odmowa pożywienia, odrzucanie uspokajania i pieszczot.
- Fazę rozpaczy – popłakiwanie, brak łaknienia, podatność na choroby, bezsenność, apatia.
- Fazę zobojętnienia – bierność, zahamowanie rozwoju mowy, stereotypie ruchowe ( zach. frenetyczne ), nocny płacz przez sen.
Implikacją jest brak umiejętności nawiązywania stałych relacji interpersonalnych w życiu dorosłym.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz