niedziela, 28 lutego 2010

Kluczowe pojęcia pedagogiki leczniczej opracowanie na podstawie literatury

Kluczowe pojęcia pedagogiki leczniczej opracowanie na podstawie literatury
( J. Doroszewska - Pedagogika specjalna, tom II )

Pedagogika terapeutyczna, zwana także pedagogiką leczniczą, jest nauką szczegółową pedagogiki specjalnej. Podstawy teoretyczne pedagogiki terapeutycznej stworzyła w latach pięćdziesiątych J.Doroszewska (1957, 1963). Pedagogika lecznicza zajmuje się problematyką dzieci oraz młodzieży przewlekle chorych i z dysfunkcjami narządu ruchu. (A.Maciarz "Pedagogika terapeutyczna dzieci przewlekle chorych")
Nestor pedagogiki specjalnej na gruncie polskim - Janina Doroszewska, zajmując się przede wszystkim działem dzieci przewlekle chorych akcentowała znaczenie terapii wychowawczej w procesie rewalidacji.
Terapia wychowawcza ( grec. „opiekować się, oddawać cześć” za : A. Bruckner, 1939) - rozumiana jest jako forma pomocy udzielanej pacjentowi zmierzająca do usunięcia lub złagodzenia zaburzeń.
Celem pracy wychowawczej jest wzmacnianie i pobudzanie mechanizmów obronnych ustroju oraz odpowiednie organizowanie obciążeń układu nerwowego, a zatem do zadań terapii wychowawczej należy wszelkie:
• właściwe dawkowanie odciążeń i obciążenia procesów korowo-podkorowych, związanych z odbieraniem bodźców pochodzących ze świata zewnętrznego,
• racjonalne normowanie tego obciążenia,
• i dobieranie tych bodźców –właściwych jakościowo i ilościowo.
Cel ten osiąga się środkami wychowawczymi zintegrowanymi z ogólnym i szczegółowym planem leczenia. Mamy tu na uwadze dwie drogi oddziaływania psychopedagogicznego. Utożsamiane są one z jednocześnie kardynalnymi zasadami pedagogiki leczniczej.
Zasady te przyjmują postać następujących dezyderatów postępowania terapeutycznego:
• ogólne oszczędzanie wydatkowania energii ustroju, a więc unikanie szafowania wysiłkiem w sposób nieekonomiczny lub zbyteczny, gdyż ma się na uwadze zarezerwowanie wszystkich rezerw energetycznych do procesów obronnych walki z chorobą,
• ogólne wzmacnianie dynamizmu ustroju, a zatem ułatwianie aktywizacji wszystkich procesów w kierunku normowania i harmonizowania procesów ustroju ( w tym procesów rozwojowych konstytuujących osobowość )
We wszystkich formach terapii wychowawczej drogowskazem dającym możność właściwego doboru środków jest: rodzaj schorzenia ( czyli typ i charakter deficytów ), jego siła oddziaływania na organizm w kontekście biopsychospołecznym oraz zewnętrzne warunki chorowania.
Triada tych czynników dyktuje dobór postaci terapii wychowawczej. Kategorialnie wyróżnić można dwie podstawowe formy terapii wychowawczej:
1. Odciążeniowa ( spoczynkowa),
2. Uczynniająca ( czynnościowa ).
Typologia form terapii wychowawczej skorelowana jest z zasadami oddziaływań psychopedagogicznych.
Terapia odciążeniowa ( spoczynkowa )
Zadaniem t. odciążeniowej jest dostarczenie choremu warunków do jak najmniejszego wydatkowania wysiłku związanego ze środowiskiem zewnętrznym w celu gromadzenia energii ustroju do walki z przyczyną chorobotwórczą. Na wyższych poziomach wydolności wysiłkowej, w zakresie terapii odciążeniowej organizujemy takie czynności podopiecznym, które same przez się mogą wymagać pewnego wysiłku, ale w stosunku do poprzedniego stanowią odciążenie. W jej obrębie wyodrębniamy 6 kategorii.
1. Terapia za pomocą hamowania sennego
Najniższy stopień t. spoczynkowej polega na udostępnieniu racjonalnych warunków snu lub półsnu. Cel ten osiąga się przez zmniejszenie do minimum lub do małej liczny ( zależnie od zaleceń lekarza bodźców oddziałujących na ustrój, zwłaszcza takich, które wywołują czynną reakcję organizmu. Tego typu terapia ma miejsce zwykle po ciężkich zabiegach. Przykładem jest izolatka-miejsce azylu, wygodne łóżko i pozycja, izolacja od bodźców dźwiękowych, świetlnych oraz amplitudy termicznej. Istotne są potrzeby biologiczne – pragnienia i snu oraz poczucia bezpieczeństwa – przedmiot sakrum ( np. maskotka )i „czucie obecności wychowawcy”.
2. Terapia najniższego poziomu czynnościowego
Na nieco wyższym poziomie obarczamy dziecko wysiłkiem. Pojawia się zagadnienie doboru właściwych bodźców do pewnego uczynniania procesów nerwowych. Jest ono koniecznie z uwagi na dwa elementarne prawa:
- zbyt małą liczba bodźców słabych i monotonnych niekorzystnie działa na układ nerwowy ( stan nudy i bezczynności ),
- terapia powinna zawierać bodźce lekko zabarwione emocjonalnie ( o znaku + ) dając możliwość uczynnienia kory mózgowej, utrzymuje równowagę procesów nerwowo – emocjonalnych i zapewnia ich harmonizowanie.
Stan niskiego pobudzenia kory wyczuwalny jest jako stan demobilizacji i rozprężenia powoduje złe samopoczucie.
Wybór aktywności na tym poziomie sprowadza się do zajęć o charakterze jak najbardziej receptywnym – chodzi tu bowiem o wywołanie unormowanych, spokojnych procesów nerwowych oraz dodatniego stanu emocji na poziomie dobrego samopoczucia.
Utrzymanie u dziecka jak największej liczby utrwalonych przyzwyczajeń, a więc stereotypów dynamicznych, uprzednio wyrobionych ( te, które są dla dziecka ważne uczuciowo ).
Na tym etapie swoje zastosowanie posiada biblioterapia oraz poglądowe – audiowizualne środki dydaktyczne mające na celu odwrócenie uwagi dziecka z leczenia na pozytywne doznania implikujące możliwość powolnej stymulacji.
3. Terapia zmniejszonych obarczeń
Na tym poziomie akcentuje się stworzenie warunków napięcia wysiłkowego ilościowo znacznie zmniejszonego w stosunku do napięcia w okresie, w którym nastąpiło przeciążenie układu nerwowego. Ze sprawami ilościowymi łączy się oczywiście sprawa jakościowa, której wskaźnikiem jest przeciwstawienie siły obciążeniowej dwóch układów sygnałowych. Polega ono na dostarczeniu bodźców pierwszosygnałowych. Przykładem jest tu bezpośrednie obcowanie z przyrodą ( ale bez odpowiedzialności ) czy prace manualne „ ręczne”. Znamienne jest przeciwstawienie pracy intelektualnej i emocjonalnej na korzyść drugiej. Należy dostarczyć „ okrasy” uczuciowej każdej czynności dziecka i ludzi go otaczających.
4. Terapia za pomocą zmiany bodźców uprzednio obciążajacych na inne.
Terapia tego typu sprowadza się do udostępnienia warunków do „odnowy” przez uczynnienie nie pracujących dotąd mechanizmów nerwowych. Następuje tu odwołanie do prawa czynnego odpoczynku – odnowa i regeneracja przez ruch fizyczny. Zmęczonemu ustrojowi trzeba bowiem dostarczyć „odnowy” drogą uczynnienia go w innych sposób niż ten, który był przyczyną znużenia. Liczy się swoboda, beztroska, brak odpowiedzialności – zabawa, rozrywki czy hobby wymagające adekwatnej organizacji otoczenia.
5. Terapia za pomocą uchylania przykrych skojarzeń
Na tym etapie terapii akcentuje się odbiorczy, nie angażujący się osobiście w akcję - stosunek do przeżywanych treści. Jest on ważnym odprężającym czynnikiem w oddziaływaniu
„ odpoczynkowym” przez sztukę ( lektura, teatr ). Doświadczenia wychowawców wskazują na typowe dla wzrostu wysiłków zmiany w organizmie zachodzące nie na skutek faktycznego napięcia w związku z czynnością, lecz tylko na skutek zetknięcia się z otoczeniem czy z sytuacjami skojarzonymi z wysiłkiem uprzednio dokonanym. Rolą wychowawcy jest zapewnienie właściwych warunków odpoczynku.
6. Terapia za pomocą zwolnienia długotrwałych napięć i hamowań.
Ten typ terapii polega na zwolnieniu napięć zahamowanych dynamizmów psychoruchowych, emocjonalnych ( oczekiwania, niepokoju, tęsknoty, tremy ). Emocje o dodatnich wartościach dynamizują wszystkie procesy korowe, ułatwiają ich przebieg i harmonizują je. Liczy się obcowanie ze sztuką, listy, kasety video.
Terapia czynnościowa
( czynnościowa )
Zadaniem t. czynnościowej jest organizowanie wszelkich form aktywności dziecka mających na celu zdynamizowanie, usprawnienie wyższej czynności nerwowej i procesów kinestetycznych. Jej organizacja według skali wysiłkowej ( liczby elementów obciążających ) i według swoistości samych czynności obejmuje:
A) terapię ruchową,
B) terapię rozrywkowo – zabawową,
C) terapię zajęciową,
D) terapie pracą.

Terapia ruchowa. Ten typ terapii sprowadza się do racjonalnego organizowania wszelkich potocznych czynności, nawyków i aktywności z uwzględnieniem rytmu, rytuału i powtarzalności.
Terapia rozrywkowa – zabawowa. W tej kategorii mieści się oddziaływanie przez czynności zabawowe niosące przyjemność, możliwość uspołecznienia i zaspokojenia potrzeby uchu oraz potrzeb o charakterze poznawczym.
Terapia zajęciowa. Terapia ta zmierza do zarysowania rezultatu zadania opartego na motywacji do działania na kanwie dodatnich emocji i efektu aktywności.
Terapia pracą. Ten typ terapii stwarza konieczność odpowiedzialności za podjętą aktywność o charakterze hodowlanym, pielęgnacyjnym, manualnym itp.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz