niedziela, 28 lutego 2010

Typologia rehabilitacji

Typologia rehabilitacji
Opracowanie na podstawie literatury
mgr Magdalena Chmielniak


Definicja pojęcia
► Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym udziale tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej”. (Dz.U. art. 7 z 27 sierpnia 1997r.).
► Definicja niepełnosprawności głosi, że: Niepełnosprawną jest osoba, której stan zdrowia psychicznego lub fizycznego powoduje trwałe lub długotrwałe utrudnienie, ograniczenie lub uniemożliwienie udziału w stosunkach społecznych i wypełnianie ról wg przyjętych kryteriów i obowiązujących norm .


Czym jest rehabilitacja?
► Rehabilitacja jest procesem medyczno - społecznym , który dąży do zapewnienia osobom niepełnosprawnym godziwego życia w poczuciu pożyteczności społecznej i bezpieczeństwa społecznego oraz zawodowego.

► Rehabilitacja wyłoniła się w rozwiniętych społeczeństwach z nieszczęść ludzkich i katastrof, za które społeczność czy państwo poczuły się odpowiedzialne. Były to początkowo wojny i epidemie, kalectwo wrodzone, a później nieszczęśliwe wypadki. Skutki tych nieszczęść wprowadziły osoby nimi dotknięte w impas życiowy.

► W Polsce odpowiedzialność za rehabilitację przyjęło Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej co miało ogromne znaczenie dla osób niepełnosprawnych jak również dla dalszego rozwoju tej nauki.


Fundament procesu rehabilitacji

► Kanwę procesu rehabilitacji stanowią podstawowe zasady dotyczące ludzi niepełnosprawnych. Są to :
- ruch i praca, które są (poza odpowiednim leczeniem) czynnikami przyśpieszającymi powrót chorego do zdrowia i maksymalnej sprawności
- uwzględnienie występowania związku ze środowiskiem społecznym, z którego człowiek niepełnosprawny przychodzi do ośrodka rehabilitacyjnego i do którego powróci po zakończeniu leczenia
- występowanie związku między poprawą stanu zdrowia, postępami w szkoleniu i wydajnością pracy, a stanem psychicznym niepełnosprawnych
- aksjomaty mówiące, że każda osoba pomimo upośledzenia zachowuje określone sprawności fizyczne, psychiczne i te związane z istotą społecznego zachowania
- dowody świadczące o tym, że nie ma takiej pracy, która stawiałaby jej wykonawcy wszystkie wymagania w zakresie sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej
- tezy dotyczące konieczność rozpatrywania potrzeb niepełnospra-wnych nie w oderwaniu, lecz zawsze w związku z całokształtem życia i pracy.


Rodzaje rehabilitacji
► Wśród rodzajów rehabilitacji osób niepełnosprawnych wyróżniamy:
► - rehabilitację leczniczą – ukierunkowaną na wykorzystanie biologicznych metod oddziaływania na osobę z dysfunkcją organizmu w celu poprawy jej stanu zdrowia lub ogranicza somatycznych skutków urazu ciała.
► - rehabilitację społeczną – mającą na celu przywracanie możliwości normalnego sposobu życia w naturalnym środowisku. Rehabilitacja społeczna realizowana jest przede wszystkim przez:

1. wyrabianie zaradności osobistej i pobudzanie aktywności społecznej,
2. wyrabianie umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych,
3. likwidację barier architektonicznych, urbanistycznych, transporto-wych, technicznych, w komunikowaniu się i dostępie do informacji,
4. kształtowanie w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji z osobami niepełnosprawnymi.

► - rehabilitację zawodową – mającą na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego, przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy.
► - rehabilitację pedagogiczną – rozumianą jako realizację procesu nauczania dostosowanego do możliwości i ograniczeń tych osób .


Przykłady dobrych praktyk
► W krajach Unii Europejskiej coraz popularniejsza staje się idea niezależnego życia (Independent Living). Kilka krajów już uznało w swych ustawach prawo osób niepełnosprawnych do niezależnego życia. Przejawem tego faktu jest odchodzenie od zinstytucjonalizowanych form opieki na rzecz działań, które pozwalają osobie niepełnosprawnej na życie w warunkach domowych. W Szwecji np. domy opieki i specjalne szpitale dla osób z upośledzeniem umysłowym zostały prawie całkowicie zlikwidowane, a ponad 6000 ludzi przeniesiono do własnych domów lub mieszkań chronionych, gdzie liczyć mogą na pomoc. W Danii już w 1998 roku całkowicie zrezygnowano z koncepcji opieki sprawowanej przez duże instytucje na rzecz idei niezależnego życia.
W większości sprawami tymi zajmuje się nie Ministerstwo Spraw Społecznych, a Ministerstwo ds. Mieszkalnictwa i Urbanistyki. Ludzie niepełnosprawni żyją tam samodzielnie lub z rodziną, albo w mieszkaniach czy domach grupowych, po 4-6 osób. Wymagającym opieki zapewnia się pomoc i indywidualne wsparcie. Mieszkańcy płacą za czynsz i swoje osobiste wydatki, jedzenie, ubranie. Nie ponoszą kosztów wynagrodzenia asystenta. Wielka Brytania, nie chcąc przenosić osób niepełnosprawnych do domów opieki, przeznacza środki finansowe na poprawę ich warunków domowych, tak by mogły dłużej zostać w społeczności lokalnej. Osoby z poważnymi zaburzeniami psychicznymi umieszczane są w szpitalach psychiatrycznych.


Polskie rozwiązania dotyczące procesu rehabilitacji
W polskim modelu rehabilitacji osób niepełnosprawnych występują dwie definicje:
1. rehabilitacja - to przywracanie sprawności
2. rehabilitacja- to prosty program ( wg prof. Rask`a), którego celem jest leczenie ludzi, a nie choroby.
Współczesny model rehabilitacji został opracowany w Polsce w latach 60-tych . Weiss i Hulek opracowali model, który w roku 1970 został uznany przez WHO jako wzorcowy na całym świecie.

Polska Szkoła Rehabilitacji cechuje się:
- Powszechnością - to dostęp do rehabilitacji każdego, kto jej potrzebuje.
- Wczesność zapoczątkowania - to rozpoczęcie równoczesne z zabiegami medycznymi, a nie jak sądzono, że po całkowitym wyleczeniu
- Ciągłość- to trwanie tak długo, aż osiągnie się najlepszy, możliwy skutek.
- Kompleksowość – to równoczesne prowadzenie 4 rodzajów rehabilitacji.

4 rodzaje rehabilitacji
a) Rehabilitacja medyczna - dokonywanie zabiegów medycznych usprawniających organizm.
b) Rehabilitacja psychologiczna - usprawnianie stanu ducha, zmierzającej do akceptacji sytuacji w jakiej dana osoba się znalazła.
c) Rehabilitacja społeczna – zaakceptowanie życia
w społeczeństwie z niepełnosprawnością
d) Rehabilitacja zawodowa - nauczenie nowego zawodu albo przystosowanie do wykonywania dotychczasowego.

Rehabilitacja medyczna
► Dla rehabilitacji medycznej typowa jest: FIZYKOTERAPIA. Zwana także fizjoterapią, polegającą na stosowaniu w celach: rehabilitacyjnych, leczniczych lub zapobiegawczych czynników fizycznych, takich jak: woda, światło, powietrze, ciepło, zimno, elektryczność, energię promienną, drgania, ruch bierny i czynny.
Regularnie prowadzone zabiegi fizykoterapeutyczne poprawiają czynność narządów, zwiększają wydolność ogólną ustroju, wpływają korzystnie na pracę autonomicznego układu nerwowego, zwalczają ból i zmniejszają stany zapalne.
► Wyróżniamy następujące działy fizykoterapii: balneoterapia, klimatoterapia, wodolecznictwo, leczenie poprzez inhalacje, kinezyterapia, masaż leczniczy, termoterapia, fototerapia, elektroterapia, manetoterapia, ultrasonoterapia.

► Rehabilitacja psychologiczna zwykle polega na udzieleniu osobie niepełnosprawnej pomocy w pokonywaniu oporów psychicznych związanych z niepełnosprawnością oraz w przystosowaniu się do otoczenia. Warunkiem niezbędnym do efektywnego przebiegu kompleksowej rehabilitacji są: akceptacja , motywacja, aktywna postawa , realna ocena swoich możliwości, adaptacja do życia, wypracowanie nowego planu życiowego, psychoterapia, ergoterapia (terapia zajęciowa ; muzykoterapia, psychorysunek, biblioterapia, choreoterapia).

► Rehabilitacja społeczna zajmuje się relacjami socjospołecznymi, jej celem jest umożliwienie osobie niepełnosprawnej aktywnego udziału we wszystkich przejawach życia społecznego . Rehabilitacja społeczna obejmuje też edukację osób zdrowych w zakresie koniecznym dla zrozumienia potrzeb niepełnosprawnych i akceptacji ich jako normalnych pełnoprawnych członków społeczeństwa.

► Rehabilitacja zawodowa zajmuje się przywróceniem zdolności do aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych. Możliwości zarobkowania, twórczego działania są naturalną potrzebą człowieka. Rolą rehabilitacji zawodowej jest, więc zrealizowanie tego postulatu poprzez naukę zawodu możliwego do wykonywania przy panującej dysfunkcji inwalidy. Może to być preorientacja zawodowa, czy kształcenie dzieci i młodzieży od podstaw w zakresie pracy zawodowej. Rolą rehabilitacji zawodowej będzie też odpowiednie przystosowanie stanowisk pracy dla ludzi niepełnosprawnych.

► Podstawowym celem pomocy jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka.
► Dotyczy to umożliwiania tym osobom przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych.
► Jedną z takich form jest zaopatrzenie ortopedyczne (protezowanie i aparatowanie) . Pomaga to w leczeniu, w odzyskaniu sprawności, ułatwia wykonywanie podstawowych czynności życia codziennego. Wraz z postępem technicznym tego rodzaju zaopatrzenie ustawicznie się unowocześnia i jest coraz bardziej skuteczne w działaniu. Dotyczy to szczególnie krajów wysoko rozwiniętych. W Polsce występują w tej dziedzinie znaczne opóźnienia.




► Dalszą pomoc stanowi rehabilitacja zawodowa. Składa się na nią poradnictwo, przygotowanie do pracy, zatrudnienie i opieka nad niepełnosprawnymi w zakładach pracy.
► Warunkami właściwego zatrudnienia niepełnosprawnych są: dobranie dla niego pracy zgodnej ze stanem zdrowia i kwalifikacjami, odpowiednie zorganizowanie stanowiska pracy, życzliwy stosunek do niego ze strony współpracowników, a także sprawowanie opieki w czasie zatrudnienia.
► Istotną formę stanowią tu zakłady pracy chronionej. Jednak w ramach przeobrażeń w systemie gospodarczym w Polsce odczuwają one znaczne trudności przystosowania do ogólnych warunków ekonomicznych i większość z nich ulega likwidacji

► Ważną sprawą jest adoptowanie mieszkań dla niepełnosprawnych (poruszających się o kulach i na wózkach inwalidzkich), by umożliwić im samodzielne dostanie się do budynku mieszkalnego.
► Dotyczy to także ułatwienia przejść podziemnych poprzez uwzględnienie tych zagadnień w zagospodarowaniu przestrzennym osiedli. Wobec powyższego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Administracji Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 3 lipca 1980r „w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki” zawiera wymóg dostępności budynków użyteczności publicznej i mieszkalnych dla osób niepełnosprawnych. Budynki takie powinny być wyposażone w odpowiednie podjazdy i dźwigi, a także odpowiednio szerokie drzwi. Nie można tutaj zapomnieć o poręczy umocowanej na odpowiedniej wysokości.




W Polsce instytucjami obsługującymi takie osoby są: Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, NFZ, Zakłady Opieki Zdrowotnej.

Niepełnosprawni mogą korzystać z takich form pomocy jak:

- warsztaty terapii zajęciowej
- turnusy rehabilitacyjne
- ćwiczenia fizyczne usprawniające psychoruchowo, zgodnie z potrzebami osób niepełnosprawnych

Warsztat terapii zajęciowej oznacza wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo placówkę stwarzającą niepełnosprawnym, z upośledzeniem uniemożliwiającym aktualnie podjęcie pracy, możliwość udziału w rehabilitacji społecznej i zawodowej przez terapię zajęciową.

Turnus rehabilitacyjny oznacza formę aktywnej rehabilitacji, połączonej z elementami wypoczynku, mającej na celu przede wszystkim ogólną poprawę sprawności, wyrobienie zaradności, pobudzanie i rozwijanie zainteresowań osób niepełnosprawnych.

Zespoły ćwiczeń fizycznych usprawniających psychoruchowo, zgodnie z potrzebami osób niepełnosprawnych. Są to np. poradnie psychologiczne czy gabinety fizjoterapeutyczne.



► Typologia rehabilitacji w ujęciu Stanisława Kowalika ( „ Psychologia rehabilitacji”, 2007):
► Rehabilitacja medyczna – wg. W Degi to trzecia, po rozpoznaiu i leczeniu właściwym faza procesu oddziaływania leczniczego. Każdy rodzaj rehabilitacji medycznej ma odrębne metody, np. w rehabilitacji neurologicznej dominuje usprawnianie ruchowe ( kinezyterapia ) w psychiatrycznej ( aktywizacja za pomocą różnych form arteterapii czy socjoterapii)
► Rehabilitacja ruchowa – początkowo traktowana jako forma rehabilitacji medycznej ( np.metody: Domana, Peto, Weroniki Scherborne, Bobathów, Spartakiady ),
► Rehabilitacja zawodowa –aktywizacja, diagnoza, przygotowanie, dostosowanie, zatrudnienie i doskonalenie zawodowe,
► Rehabilitacja pedagogiczna – wspomaganie i korygowanie rozwoju poprzez włączanie w system kształcenia osób niepełnosprawnych,
► Rehabilitacja społeczna – wtórna socjalizacja.

Bariery w rehabilitacji osób niepełnosprawnych
W zrealizowaniu programów pomocy osobom niepełnosprawnym stoją bariery, często trudne lub niemożliwe do pokonania. Taką barierą jest bariera architektoniczna, która uniemożliwia dostęp do wszelkich kontaktów ze światem zewnętrznym i poruszaniem się w nim .
„Bariery architektoniczne nie są produktem słabości osób
niepełnosprawnych, ale raczej „niepełnosprawnością” architektury, która nie jest w stanie odpowiedzieć na potrzeby pewnej części społeczeństwa.” (A. Ostrowska).
Kolejną barierą są bariery prawne .Wynikają one z określonych regulacji prawnych, np. opinia lekarska o wyglądzie.
Bariery ekonomiczne - środki materialne nie pozwalają na korzystanie z wszelkich możliwych sposobów rehabilitacji, leczenia, terapii. Jest to bariera dyskusyjna, gdyż wiele osób nie będących niepełnosprawnymi również nie posiada wystarczających środków na leczenie.
Bariery świadomościowe - wynikają z uprzedzeń społeczeństwa do osób niepełnosprawnych, ale ciągle ulegają zmianie, ewolucji.
Bariery psychiczne - człowiek niepełnosprawny czuje się odrzucony, niepotrzebny. Tacy ludzie zamykają się w sobie i odcinają się od świata zewnętrznego, zaczynają żyć w sposób wegetujący
Sposoby likwidacji barier
► Sposobem na fortioryzację efektywnego procesu rehabilitacji jest:
- obniżenie kosztów społecznych rehabilitacji,
- aktywację społeczną i zawodową osób niepełnosprawnych,
- należyte gospodarowanie środkami publicznymi,
- skuteczny i bardziej celowy sposób orzekania o niepełnosprawności dla celów rentowych i poza rentowych,
- likwidację barier architektonicznych, transportowych i komunikacji,
- likwidację barier w placówkach edukacyjnych i ośrodkach zdrowia,
- podwyższenie kwalifikacji zawodowych osób niepełnosprawnych,
- wyposażenie obiektów służących rehabilitacji osób niepełnosprawnych w sprzęt rehabilitacyjny,
- tworzenie fundacji, stowarzyszeń lub innych organizacji pozarządowych na rzecz osób niepełnosprawnych,
- utworzenie placówek pomocy psychologicznej osobom niepełnosprawnym,
- korzystanie z funduszy Unii Europejskiej,
- wspomaganie realizacji planu przez nagłaśnianie w mediach.



► Często jest tak, że jest możliwość pomocy osobie niepełnosprawnej, lecz taka osoba rezygnuje z niej, lub wręcz sprzeciwia się temu.
► Ma na to wpływ stan psychiczny osoby, dlatego najbardziej potrzebny jest kontakt z terapeutą, psychologiem.
► Społeczeństwo często udaje, że nie widzi problemu jakim jest człowiek niepełnosprawny, często wydaje się, że dosłownie taka osoba przeszkadza innym, ponieważ jest okaleczona fizycznie lub umysłowo i nie pasuje do reszty świata. Czasami wystarczy zwykły uśmiech, gest sympatii czy podanie ręki aby osoba niepełnosprawna poczuła się potrzebna i szanowana




► Choć w ostatnich latach dokonują się zasadnicze przemiany w statusie ludzi niepełnosprawnych w naszym kraju, to ze względu na złą sytuację ekonomiczną państwa - przed niepełnosprawnymi pojawiają się złe perspektywy.
► Fatalnie funkcjonująca służba zdrowia
w znacznym stopniu ogranicza dostęp ludziom niepełnosprawnym do rehabilitacji np. zamykane są przychodnie rehabilitacji ambulatoryjnej, ograniczony jest dostęp do opieki pielęgniarskiej czy zabiegów fizjoterapeutycznych w domach pomocy społecznej, a także występuje zbyt mała liczba warsztatów terapii zajęciowej.
► Również bariery architektoniczne są utrudnieniem dla osób niepełnosprawnych, gdyż zamiast nie dopuszczać do powstawania kolejnych tych barier i usuwać już istniejące – tworzy się nowe



Przykłady metod rehabilitacyjnych
► Metoda Peto.
► Metoda Faya.
► Metoda Domana.
► Metoda Sherbourne.
► Metoda Kepharta.
► Hipoterapia
► Metoda Knilla.
► Metoda Marii Montessori.
► Metoda Blissa.
► Program Stymulacji Intelektualnej.
► Metoda Dobrego Startu.
► Metoda ośrodków pracy.

2 komentarze:

  1. Jak dla mnie bardzo dobrze w trakcie rehabilitacji również sprawdzał się materac prozdrowotny https://senpo.pl/materace/materace-prozdrowotne/ dzięki któremu odpoczywałam podczas snu. Doskonale pamiętam jak wstawałam rano i byłam pełna energii ponieważ nic mnie już nie bolało.

    OdpowiedzUsuń
  2. Świetnie napisane. Pozdrawiam serdecznie.

    OdpowiedzUsuń