czwartek, 4 marca 2010

Metoda Marii Montessori

Maria Montessori była prekursorką nowoczesnej pedagogiki „przenikniętej duchem miłości, humanitaryzmu i tolerancji”, w której najważniejsze miejsce zajmuje dziecko, doświadczające przez cały czas podmiotowości i współpodmiotowości.
Koncepcja pedagogiczna Marii Montessori obejmuje cały rozwój dziecka, poczynając od narodzenia aż do wkroczenia w wiek dorosły. Osobowość człowieka pojmuje jako jedność. Jej pedagogika jest bezpośrednio skierowana na dziecko wraz z jego potrzebami, na jego spontaniczność, aktywność, samostanowienie oraz dążenie do niezależności od dorosłych.
Celem metody Marii Montessori jest przygotowanie wychowanka do samodzielnego życia przez wspieranie jego potencjalnych możliwości. Podstawową metodą rozwijającego się dziecka jest obserwacja.
W klasach Montessori nauczyciel jest zobowiązany do prowadzenia systematycznej i wieloaspektowej obserwacji dziecka. Do podstawowych technik obserwacyjnych zalicza się: dziennik obserwacji, technikę próbek zdarzeń, technikę próbek czasowych. Proces nauczania jest skuteczny, gdy wokół dziecka panuje atmosfera poszanowania dla jego wysiłku: cisza i spokój, brak pośpiechu, oceniania i rywalizacji. Dziecko może się skoncentrować przy wykonywanej przez siebie pracy. Ma do dyspozycji pomoce naukowe. Nie marnuje swojej energii na rozróżnianie fikcji od rzeczywistości. Rolą nauczyciela jest wskazywać dziecku jak korzystać z materiału dydaktycznego, wprowadzać i respektować zasady swobody wyboru, rodzaju, czasu, miejsca i formy pracy, zasady stopniowania i izolowania trudności, porządku, transferu, własnego działania i powtarzania, samokontroli i ograniczenia. Celem pracy nauczyciela jest pomoc w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości każdego dziecka, w zgodzie z obiektywnymi normami społecznymi.

Maria Montessori określiła zadania pedagogów w 12 punktach:
1.Nauczyciel ma obowiązek materialnego porządku: precyzyjnie pielęgnować otoczenie tak by było ono zawsze czyste i uporządkowane;
2.Nauczyciel powinien uczyć korzystać z pomocy dydaktycznych;
3.Nauczyciel jest aktywny, kiedy zaznajamia dziecko z otoczeniem, a pasywny, kiedy to zaznajomienie nastąpiło;
4.Powinien obserwować uczniów, aby ich siły nie marnowały się na szukanie pomocy lub prośba o pomoc;
5.Musi spieszyć z pomocą tam, gdzie jest potrzebny;
6.Powinien słuchać i odpowiadać, kiedy jest do tego zapraszany;
7.Ma respektować pracujące dziecko bez przerywania mu;
8.Powinien akceptować ucznia, który popełnił błąd bez poprawiania go
9.Powinien akceptować dziecko wypoczywające lub obserwujące pracę innych bez przymuszania go do działania;
10.Powinien takiemu dziecku pomóc, proponując mu przedmioty, które ono już raz odrzuciło, sugerując czego ono jeszcze nie zrobiło oraz gdzie popełniło błąd;
11.Dziecku poszukującemu powinien dawać swoją obecność, a temu które zajęło się konkretną pracą, nie może przeszkadzać;
12.Nauczyciel ukazuje dziecku, że jego praca jest zakończona, że dobrowolnie wyczerpał swoje siły i milcząco ofiarowuje mu swoją duszę jak duchowy przedmiot;

Maria Montessori przyznawała prawo do błędu wszystkim ludziom. Wiele z nich człowiek naprawia metodą prób i błędów. W ten sposób stale zdobywa nowe wiadomości i umiejętności niezbędne do zrozumienia popełnianych omyłek. Rozpoznanie błędu a nie kara prowadzi do jego usunięcia. Kara stanowi rodzaj poniżania, znieważa człowieka i ubliża jego godności. Szkolny system kar i nagród odrywa uwagę dziecka od zadań edukacyjnych i kieruje ją w stronę ewentualnych konsekwencji wykonania bądź niewykonania pracy. Elementem motywującym do nauki staje się prawdopodobieństwo otrzymania kary lub nagrody. Ponadto kary i nagrody wpływają rywalizację, współzawodnictwo, arogancję, donosicielstwo, zazdrość.
Nie znaczy to, że w systemie Montessori rezygnuje się z nagród. Są one jednak natury wewnętrznej, a nie zewnętrznej. Nagrodą staje się satysfakcja dziecka z dobrze wykonanego zadania. Zadowolenie wzrasta, gdy nauczyciel lub koledzy okazują zainteresowanie i solidarność z jego pracą.
Rozwojowi społecznemu dzieci kształconych w systemie Marii Montessori sprzyjają zasady pracy dydaktyczno- wychowawczej. Większość tych zasad zapewnia podmiotowy charakter wychowania, dzięki czemu może dokonywać się proces wzrastania i przystosowania dziecka w społeczeństwo i jego kulturę.

1)Zasada swobodnego wyboru materiału. W sali przedszkolnej wszystkie materiały są zawsze dostępne, ułożone tematycznie na półkach, w zasięgu ręki dziecka. Dziecko samodzielnie podejmuje decyzję, z którym materiałem będzie pracować.
2)Zasada swobodnego wyboru miejsca pracy. Wszystkie dzieci są nasze. W praktyce, oznacza to, że dziecko nie musi pracować w swojej grupie. Może przejść do grupy drugiej, trzeciej lub do grupy szkolnej. Pracować może na stole, na podłodze, na korytarzu, na parapecie, na tarasie czy w ogrodzie. Tam, gdzie zdecyduje i gdzie pozwalają na to granice naszego rozsądku i możliwości organizacyjnych.
3)Zasada swobodnego wyboru czasu pracy. Jeśli pamiętamy o omawianych wyżej fazach chłonności, łatwo pogodzimy się z faktem, że niemożliwe jest określenie, kiedy dziecko ma się zajmować wymyślonymi przez nas tematami, jeśli - na dodatek - chcemy, by robiło to z zainteresowaniem. Przypominam, że faz chłonności nie możemy wywołać zewnętrznymi działaniami. Owszem - można narzucić dziecku swoją wolę. Natomiast w placówkach pracujących wg założeń Pedagogiki Montessori, to dziecko informuje nas, że właśnie teraz zdecydowało, że będzie zajmować się np. nauką literek lub wiązaniem sznurowadeł lub będzie uczyć się nazw kolorów.
4)Zasada swobodnego wyboru formy pracy. Lekcję podstawową przeprowadzamy z każdym dzieckiem indywidualnie. Następnie zaczyna ono pracować samodzielnie. Wie, że ma prawo do pracy w ciszy że nikt nie będzie mu przeszkadzał. Wie także, że nikt nie będzie mu pomagał, jeśli pomoc jest niepotrzebna.
5)Zasada porządku. Każdy przedmiot w przedszkolu ma swoje miejsce - skąd został wzięty, tam zostaje odniesiony.
6)Zasada ograniczenia. Do przedszkola trafiają także dzieci kierowanie przez różne poradnie, ze wskazaniem na walory Pedagogiki Montessori. Metoda ta nie jest metodą bezstresową. Dzieci nie mogą robić tego co chcą i nie są partnerami dla nauczyciela. Ograniczeniu, regułom i zasadom postępowania, podlegają wszystkie elementy życia przedszkolnego.
7)Zasada izolowania trudności. Jeśli dziecko pracuje z różową wieżą po to, aby poznać lub uporządkować znane już sobie pojęcia związane z wielkością (choćby takie jak: duży-mały, mniejszy niż-większy niż, duży-większy-największy, mały-mniejszy-najmniejszy... ma do dyspozycji:
a) nauczyciela, który wie jak i kiedy w tym pomóc
b) różową wieżę ( która jest różowa).
Nie zajmuje się kolorami, bo do tego służy inny materiał - kolorowe tabliczki. Nie zajmuje się długościami, grubościami, temperaturami, wagami, dźwiękami i in. bo do tego służą inne materiały; czerwone belki, brązowe schody, butelki termiczne, tabliczki baryczne, puszki szmerowe i in.
8)Zasada transferu. Pedagogika Montessori oferuje także najpełniejszy, spośród wszystkich metod nauczania przedszkolnego i wczesnoszkolnego, zestaw pomocy dydaktycznych - Materiał Montessori. Każdy z tych materiałów to “ogniwo”, logicznie powiązane w długi “łańcuch” . Każde “ogniwo” zawiera w sobie cechy materiału poprzednio wprowadzonego plus jedna cecha więcej. Informacje, kompetencje, umiejętności opanowane podczas pracy z materiałem, dziecko przenosi na otoczenie. Przenoszenie cech w obrębie materiału i przenoszenie umiejętności na otaczające dziecko środowisko, to właśnie zasada transferu.
9)Zasada własnego działania i powtarzania. Typowe dla nabywania nowych umiejętności jest intensywne zwrócenie się dziecka ku określonej dziedzinie ludzkich działań, a wraz z tym fenomen powtarzania. Przykładem niech będzie gaworzenie jako sposób ćwiczenia mowy czy powtarzanie rozmaitych ruchów rozwijających koordynację oka z ręką i ręki prawej z lewą.
10)Zasada samokontroli. To jedna z zasad, z którą najtrudniej pogodzić się nauczycielowi. Dlatego, że materiał montessoriański jest tak skonstruowany, że pozwala dzieciom, samodzielnie stwierdzić, czy daną pracę wykonały dobrze czy źle.
Skoro pedagogika Marii Montessori jest tak szeroko rozpowszechniona i przetrwała do chwili obecnej, musi mieć ona zadania i cele, które są akceptowane przez większość. To Montessori właśnie stworzyła mały dziecięcy świat, w którym dzieci uczyły się jak żyć, jak funkcjonować i jak radzić sobie samodzielnie, a to jest w późniejszym wieku bardzo potrzebne.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz