środa, 17 marca 2010

Rodzina i jej problematyka

Bardzo ważną rolę w wychowaniu, a także nauce odgrywa środowisko wychowawcze tj. rodzina. Rodzina jest jednym z najważniejszych i najbliższych kręgów środowiskowych każdej jednostki.

Rodzina i jej problematyka

Bardzo ważną rolę w wychowaniu, a także nauce odgrywa środowisko wychowawcze tj. rodzina. Rodzina jest jednym z najważniejszych i najbliższych kręgów środowiskowych każdej jednostki.

Środowisko rodzinne jest przede wszystkim złożoną całością, stanowiącą układ różnorodnych osobiście dostępnych jednostce warunków środowiska domowego dzieci, rodziców i ewentualnie pozostałych członków rodziny, które wynikają bezpośrednio lub pośrednio ze struktury rodziny, a zwłaszcza z jej funkcjonowania.

Specyficzną cechą środowiska rodzinnego jest to, że jego funkcje stanowią ograniczoną całość, złożoną i jednolitą, których nie można w życiu codziennym spełniać oddzielnie. Dlatego też jakiekolwiek zaburzenie utrudniające realizację którejś z podstawowych funkcji powoduje krótszą lub dłuższą niezdolność. Należy jednak rozróżnić pojęcie funkcji i zadań. Funkcje rodziny są to skutki wywoływane przez działanie i zachowanie się członków rodziny, zawierające się w samej rodzinie lub po za nią, bez względu na to czy były one zamierzone lub pożądane. Przez zadania rozumie się natomiast ogólne czynności, które mają wywołać pożądane skutki, zalecane przez zbiorowości szersze czy też podjęte świadomie przez samą grupę. Rodzinie jako grupie społecznej, przypisuje się spełnianie różnorodnych funkcji. Najpełniejszy ich wykaz podaje M. Ziemska, kiedy mówi, iż są to funkcje: prokreatywne, usługowo-opieuńcze, socjologiczne i psychologiczne. Według S. Kawuli funkcja prokreatywna, ekonomiczna, kulturalna, emocjonalna i socjalizacyjno-wychowawcza, to zasadniczy wskaźnik jakości życia naszego społeczeństwa jako całości stylu życia.

Podobnie o funkcjach rodziny pisze R. Woźniak. Autor uważa, że funkcje rodziny decydują o jej społecznym znaczeniu i obejmują podstawowe dziedziny życia, mówi między innymi o funkcji prokreacyjnej połączonej z przekazywaniem nowym członkom rodziny cech biologicznych, przygotowaniem dzieci do wejścia w życie społeczne, prowadzenie gospodarstwa domowego, sprawowanie pieczy nad życiem członka rodziny. Według WoŹniaka rodzina spełnia dwa doniosłe zadania : prokreacji (rozrodczości) i socjalizacji.

Wyczerpującą klasyfikację funkcji rodziny przedstawił Zbigniew Tyszka. Wymienia on miedzy innymi: materialno-ekonomiczną funkcję przejawiającą się w zaspokajaniu materialnych potrzeb rodziny, opiekuńczo-zabezpieczającą funkcję rodziny, polegającą na materialnym i fizycznym zapewnieniu członkom rodziny niezbędnych do życia środków. Zaspokojeniem emocjonalno-rodzicielskich potrzeb współmałżonków, według Tyszki, zajmuje się funkcja prokreacyjna. Socjalizacja nazywa się wychowaniem wewnątrz rodzinnym, które rodzina realizuje jako grupa. Natomiast seksualna funkcja rodziny jest społecznie powszechnie akceptowaną formą współżycia płciowego. Jak podkreśla Z. Tyszka, dom rodzinny jest między innymi miejscem wypoczynku i nawiązania niezbędnych dla człowieka kontaktów towarzyskich dlatego bardzo ważna jest kulturalna funkcja rodziny, polegająca na zapoznaniu młodego pokolenia z kulturą danego społeczeństwa. Ponadto, autor wyodrębnia emocjonalno-ekspresyjną funkcję rodziny, która realizowana jest wśród małżonków i par zakochanych będących w pierwszym stadium życia małżeńsko-rodzinnego. Dzięki pełnieniu tych funkcji rodzina wprowadza dziecko w życie społeczne i świat kultury, zaspokaja potrzeby emocjonalne, przygotowuje do pełnienia rozmaitych ról społecznych, kształtuje wewnętrzną osobowość. Natomiast z punktu widzenia polityki społecznej i socjalnej akcentuje się zwłaszcza funkcje przystosowawcze i ochronne rodziny.

Na ogół przyjmuje się, że rodzina pełni cztery podstawowe funkcje, tj. funkcję biologiczno-opiekuńczą, kulturalno-towarzyską, ekonomiczną i wychowawczą. Należy jednak zaznaczyć, że każda rodzina pełni te funkcje na różnym poziomie i w różnym zakresie. Rola małżonków nie kończy się z chwilą narodzenia dziecka. Opiekowanie się dzieckiem, tj. zapewnienie mu właściwych warunków rozwoju fizycznego, między innymi dostarczenie należytego pożywienia, odpowiedniego ubrania, zapewnienie warunków snu i odpoczynku, należy do głównych obowiązków obojga rodziców. Jak dotąd inne formy życia społecznego nie przejmują powszechnie od rodziny funkcji biologiczno-opiekuńczej. Rodzina jest również miejscem życia kulturalnego i towarzyskiego. Organizacja wypoczynku, zabawy, rozrywki, należy do zasadniczych treści życia rodzinnego.

Rodzina jest również instytucją, która wychowuje dzieci, i w której wychowują się także wzajemnie pozostali członkowie rodziny. Wychowanie w najszerszym rozumieniu tego słowa jest procesem wdrażania młodych pokoleń do życia w społeczeństwie. Działalność wychowawcza rodziny zapoczątkowuje ten proces, który w dalszym ciągu jest przejmowany przez szkołę i inne instytucje wychowawcze, wzmacniany przez wpływy środowiska (dalszego i bliższego), oraz przez aktywność własną jednostki. Wychowanie w rodzinie jak podkreśla S. Kawula może mieć charakter celowy, planowy i świadomy ze strony rodziców (refleksyjny), podobnie jak w instytucjach wychowania bezpośredniego (np. w szkole) oraz może odbywać się w sposób przygodny i samorzutny czyli bezrefleksyjny.
Dla ogólnego funkcjonowania rodziny, a zwłaszcza dla jej działalności wychowawczej, zasadniczą podstawę stanowi życie emocjonalne. Funkcja emocjonalna rodziny przenika całokształt sytuacji i stosunków zachodzących w rodzinie i przez to nadaje swoistej dynamiki wszystkim funkcjom spełniającym przez rodzinę, w tym również funkcjom wychowawczym. Jak podkreśla S. Kawula, więzi uczuciowe w rodzinie mają bardzo duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju i wychowania dzieci. Więzi tej nie można niczym zastąpić, co można zaobserwować szczególnie u dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej. Bez wątpienia ze spełnieniem wszystkich funkcji rodziny wiążą się zazwyczaj pewne skutki wychowawcze, a czasem nawet jedna z nich może zdeterminować całość wpływów wychowawczych rodziny, np. funkcja ekonomiczna w rodzinie chłopskiej. Zatem jakość i poziom wypełniających przez rodzinę wszystkich funkcji decyduje o efektach wychowania w rodzinie. Zakłócenie choćby jednej z wymienionych funkcji (np. opiekuńczej) może spowodować słabszą wydolność wychowawczą rodziny.

Współcześnie rodzina występuje w zróżnicowanych formach w zależności od swej struktury. Strukturę rodziny, zdaniem Z. Błażejewskiego, określa skład osobowy członków rodziny, choć jest szersze ujęcie tego terminu. Zbigniew Tyszka mówiąc o strukturze, poza liczbą i jakością członków rodziny, uwzględnia takie elementy jak układ ich pozycji i ról społecznych, siłę więzi łączących członków rodziny, podział czynności, oraz strukturę wewnątrzrodzinną, władzy i autorytet, a także rozkład miłości i względów w rodzinie. Dla F. Adamskiego struktura rodziny to stałe ramy, nie zawsze sformalizowane, wewnątrz których przebiega życie i zachowanie małżeńsko-rodzinne.

Ze względu na kompletność i niekompletność struktury Kawula wyróżnia strukturę pełną, czyli rodzinę dwupokoleniową i trójpokoleniową, do których zalicza: rodzinę naturalną, w której dzieci mają swoich naturalnych rodziców, rodzinę zrekonstruowaną, czyli utworzoną z powtórnego związku małżeńskiego, rodzinę przysposobioną - małżeństwo adoptuje na stałe dziecko, oraz rodzinę kontraktową, podejmującą czasowo pieczę nad dzieckiem. Natomiast przez pojęcie rodziny niepełnej, autor rozumie taką rodzinę, w której rodzic opiekuje się dziećmi swoimi lub współmałżonka, zamieszkującymi wspólnie z nimi. Rodzina może stać się niepełna z powodu śmierci współmałżonka, rozwodu, urodzenia dziecka pozamałżeńskiego, nieformalnego rozejścia się małżonków. W ramach rodziny niepełnej Kawula wyróżnia : rodzinę sierocą (brak rodziców na skutek ich śmierci), rodzinę rozbitą, która charakteryzuje się brakiem jednego z małżonków na skutek rozwodu, rodzinę półsierocą - brak jednego z małżonków na skutek śmierci, oraz rodzinę samotnych osób. Z kolei typowa rodzina niepełna, w ujęciu Błażejewskiego, to taka w której opiekę wychowawczą nad dzieckiem pełni tylko matka. W przypadku braku jednego z rodziców harmonijny rozwój osobowości dziecka może zostać zahamowany, a sytuacja taka jest szczególnie szkodliwa w procesie wychowania chłopców.

Na układ stosunków międzyosobowych, więź emocjonalną w rodzinie proces socjalizacji dziecka, wpływa w pewnej mierze wielkość rodziny. Zgodnie z opinią większości autorów, rodzina wielodzietna jest niekorzystnym środowiskiem wychowawczym. D.M. Stott stwierdził, że rodziny takie stwarzają gorsze warunki pełnego rozwoju dziecka. Wynika to zdaniem autora z faktu, że wychowanie dużej liczby dzieci nadmiernie eksploatuje fizycznie i psychicznie matkę. Troska o pełne zaspokojenie dużej liczby dzieci, powoduje szybkie wyczerpanie sił witalnych kobiety, skutkiem czego w rodzinach wielodzietnych, dzieci są wychowawczo zaniedbane.

Innego zdania jest M. Przetacznikowa. Podkreśla ona, iż dzieci z dużych rodzin szybciej przystosowują się do zmiennych warunków życia i do sytuacji trudnych. Ponadto posiadają lepsze warunki dla rozwoju samodzielności oraz umiejętności współdziałania i współpracy, ponieważ występuje wyraŹny podział funkcji i obowiązków. Jednak z drugiej strony, według autorki, jeśli warunki materialne rodziny posiadającej liczne potomstwo są niekorzystne, a rodzice przeciążeni obowiązkami i pracą, wówczas sytuacja taka może stać się podłożem zaniedbywania dzieci, oraz niezaspokajania wszystkich ich potrzeb. Nie ulega wątpliwości, że na harmonijny rozwój dziecka, jego pozycję, wpływa typ rodziny.

F. Adamski, ze względu na źródło utrzymania, charakter środowiska zamieszkania i dominujący styl życia rodzinnego, wyróżnił między innymi: rodzinę małżeńską - inaczej nazywaną nuklearną, składającą się z męża, żony oraz ich dzieci; rodzinę poligamiczną, składającą się z kilku związków małżeńskich. Ponadto rozróżnia rodzinę poszerzoną - wielopokoleniową, nazywaną dużą zmodyfikowaną rodzinę poszerzoną, stanowiącą jakby związek wielu rodzin nuklearnych. Z kolei, ze względu na charakter źródła utrzymania i środowisko zamieszkania, autor wyodrębnił typ rodziny chłopskiej, dla której gospodarstwo wiejskie stanowi wyłączne źródło utrzymania; rodzinę robotniczą, dla której źródło utrzymania stanowi dochód z fizycznej pracy członków rodziny; a także rodzinę inteligencką, którą zdaniem Adamskiego, od rodziny robotniczej różni charakter pracy zawodowej (praca umysłowa).

O typach rodzin pisze także S. Kawula. Wyodrębnia on między innymi rodzinę małą (nuklearną), za podstawę której przyjmuje instytucję małżeństwa i wynikający z niego stosunek najbliższego pokrewieństwa lub adopcji. W odróżnieniu od kręgu rodzinnego (rodziny dużej), rodzina mała obejmuje tylko osoby powiązane najbliższym pokrewieństwem (dzieci, rodzice, dziadkowie), zamieszkujące razem i prowadzące z reguły wspólne gospodarstwo domowe. Rodzina odgrywa więc niezwykle istotną rolę, w rozwoju społeczno-emocjonalnym dziecka, który z kolei jest zasadniczym czynnikiem warunkującym przystosowanie lub nieprzystosowanie się dziecka.

Każda rodzina boryka się z problemami dnia codziennego, gdyż życie jest takie, że dzień w dzień pojawiają się trudności, które trzeba pokonywać. Są rodziny, które potrafią sprostać tym obowiązkom. Takie rodziny, które pomyślnie rozwiązują własne problemy, możemy nazwać rodzinami funkcjonalnymi. Są jednak takie, które nie potrafią pomyślnie rozwiązywać swoich sytuacji kryzysowych i realizować swych funkcji. Rodziny, które nie potrafią wypełniać swych funkcji wystarczająco dobrze, nazywamy rodzinam

czwartek, 4 marca 2010

Cele, zadania i funkcje pedagogiki specjalnej

Cele pedagogiki specjalnej wg. Lipkowskiego:
• humanitarny – jednostce upośledzonej i słabszej należy zapewnić szczególne prawa do pomocy w uzyskaniu pełni rozwoju i uznania w środowisku społecznym; każdy człowiek ma prawo do normalnego trybu życia
• wychowawczy - jednostkę upośledzoną należy wszechstronnie kształcić i umożliwić jej optymalny rozwój, aby jak najlepiej mogła spełniać swoje zadania społeczne
• ekonomiczno - utylitarny – jednostkę upośledzoną należy przygotować jak najlepiej do przyszłych sytuacji w pracy zawodowej (przygotowanie do pracy i życia)
• antropologiczny – dążenie do maksymalnego usamodzielnienia jednostki upośledzonej i aktywnego jej udziału w realizowaniu zadań społecznych.
Cele i zadania wg Kościelaka:
• maksymalne i wszechstronne ukształtowanie całej osobowości jednostki niepełnosprawnej
• najlepsze przystosowanie jej do życia w społeczeństwie
• osiągnięcie jak najpełniejszego usamodzielniania we wszystkich jego postaciach i zakresach (samodzielność motoryczna, psychiczna, materialna, zawodowa i terytorialna)
• docenianie ważność i znaczenia poczucia kontroli i samooceny, które są podstawą adekwatnej do rzeczywistości samoakceptacji, samokierowania, samorealizacji.
Pedagogika specjalna bada rzeczywistość wychowawczą w pewnych aspektach (wg Sękowska):
• etiologia (przyczyny)
• profilaktyka (zapobieganie)
• fenomenologia (zjawiska i objawy towarzyszące niepełnosprawności))
• terapia (korygowanie, usprawnianie, leczenie, wychowanie)
Funkcje pedagogiki specjalnej:
• opisowa - opisuje zjawisko niepełnosprawności, specyfika
• teoretyczna – doświadczenia w postaci pojęć, przełożone na teorie
• praktyczna – konkretne działania
• normatywna - ustalanie norm, zasad, celów; ustalenie cech nauczyciela

Pedagogika przewlekle chorych i kalekich.

Dziecko przewlekle chore – to takie, które cierpi na chorobę nieuleczalną albo nawracającą, lub postępującą, trwającą 1 rok lub więcej. Dzieci przewlekle chore włącza się do grupy osób niepełnosprawnych. Jednak nie każda choroba przewlekła czyni dziecko niepełnosprawnym i nie zawsze całkowicie i trwale eliminuje je z grona rówieśników.

Cele i zadania:

1.Tworzenie w swych wychowankach osobowości.
2.Rehabilitacja – przywracanie utraconej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej, w tym i zawodowej.
3. Maksymalne aktywizowanie rodziców i opiekunów oraz włączanie ich w proces usprawniania.
4.Stymulowanie sfery społecznej i emocjonalnej dziecka, wpływanie na zwiększenie jego motywacji oraz integrowanie go ze środowiskiem zdrowych rówieśników.
5.Nauczanie szkolne uwzględniające specjalne metody i techniki
6.Uzyskiwanie równowagi dziecka.
7.Stworzenie pozytywnego rozwoju społecznego.
8. Wytworzenie w dziecku dobrego samopoczucia, poprzez realizowanie powyższych celów.

Przyczyny powstawania chorób i kalectw:

*Powikłania okołoporodowe lub przebieg ciąży – kalectwa typu wrodzonego, związane z okresem okołoporodowym, dzieci słabowite.
* Nie zaspakajanie potrzeb biologicznych – dzieci wynędzniałe.
* Choroby panujące w środowiskach osób dorosłych przenoszone na dzieci – dzieci z kontaktu.
*Czynniki cywilizacyjne – choroby psychiczne, nerwice, epilepsje.
*Infekcje – gruźlica, zapalenie stawów i szpiku kostnego, Heinego Medina, schorzenia poreumatyczne.
*Wypadki „komunikacyjne” - kalectwa nabyte (pourazowe).


Typologia dzieci przewlekle chorych (wg Janiny Doroszewskiej):

I. Dzieci prewentoryjne(podziała ten stworzono ze względu na typ postępowania).

*Działalność prewencyjna – zapobiegawcza.
*Są to osoby zagrożone możliwością zachorowania.
*Zagrożenie mogą być powodowane: stanem wewnętrznym, czynnikami środowiskowymi.

Występuje tutaj podział na:

1. Dzieci ze świeżymi zakażeniami

Mamy tu do czynienia ze: stanem infekcji, działalnością prewencyjną, która zatrzymuje proces, przywracanie stanu równowagi, sprawność systemu odpornościowego, wzmacnianie organizmu, likwidowanie stanu infekcji.

2. Ozdrowieńcy

Są to dzieci, które wracają do zdrowia. Działalność prewencyjna: przywraca sprawność, zapobiega możliwości pojawienia się kolejnych stanów chorobowych.

3. Dzieci wynędzniałe

Spowodowane jest to na skutek niedostatku w zakresie zaspokajania potrzeb biologicznych. Dzieci dochodzą wtedy do stanu wyczerpania. Może występować tu w ogóle niedostatek (np. niedożywienie). Może być także nieprawidłowe żywienie (np. gdy dziecko odżywia się chipsami, przez co zaburzony jest dopływ niezbędnych składników odżywczych, jak wapń i magnez).

4. Dzieci słabowite

Pochodzenia konstytucjonalnego (konstytucjonalne wyposażenie człowieka): stałe (ukł. nerwowy), zmienne (pod wpływem środowiska). To dzieci, które są podatne na niekorzystne czynniki zewnętrzne. Ich organizm jest mniej odporny od samego urodzenia.

5. Dzieci z kontaktu

Wywodzą się one ze środowisk, w których są określone typy chorób np. gruźlica. Gruźlica u dzieci jest następstwem choroby w środowisku dorosłych. Działalność prewencyjna: ogranicza (zapobiega) możliwości przeniesienia choroby. Dzieci takie przebywając w prewentoriach wzmacniają się odpornościowo (odpoczynek, żywienie, nauka).


II. Dzieci ze schorzeniami wewnętrznymi

Występuje tu pewna dynamika. Ludzkość z czasem radzi sobie z chorobami postępującymi szybko:

*gruźlica płuc – okres wojny, powojenny
*alergie – narastają, wzrasta odsetek alergenów, odporność ludzi maleje
*choroby reumatyczne
*cukrzyca
*choroby nowotworowe – wzrasta odsetek w grupie dzieci i młodzieży
*astma
*mukogliscytoza – zaburzenia głównych dróg oddechowych, układu pokarmowego
*zespół złego wchłaniania – choroba o podłożu genetycznym lub psychogennym (wzrasta procent zachorowalności an te chorobę)


III. Dzieci ze zmianami narządów ruchu

Są to chorzenia o podłożu chorobowym. Mogą być różnego pochodzenia:

*mózgowego (mózgowe uszkodzenia dziecięce)
*rdzeniowego (urazy rdzenia kręgowego)
*stawowego (głównie reumatyczne i wady postawy)
*powypadkowe

Zaliczamy tu:

* gruźlica kostnostawowa – dzisiaj już rzadko spotykana, stosuje się tu silne antybiotyki.
* gościec deformujący – reumatyzm
*polio – Heinego Medina


IV. Dzieci chore psychicznie, nerwicowe, epileptyczne

Narasta zjawisko nerwicy u dzieci i młodzieży. Mają na to wpływ czynniki cywilizacyjne, nie radzenie sobie z problemami, słaby organizm nie radzi sobie z przeciwnościami.

Choroby psychiczne (chodzi tu bardziej o zjawiska psychopodobne): epilepsja - leki pozwalają panować, redukują ilość napadów. Mamy tez do czynienia z mniejszym marginesem działań ubocznych nowych leków.


Typologia kalectw:

1. Kalectwa typu wrodzonego

Najobszerniejsza grupa kalectw, powstaje w pierwszej fazie życia zarodkowego.

*Dysplozja stawu biodrowego (zwichniecie)

Powstaje na skutek czynnika patogennego. Dochodzi do spłaszczenia panewki (aż do całkowitej płaskości). Źródłem jest to, co dzieje się w czasie wykształcania panewki. Występuje 6-8 razy częściej u dziewczynek. Mamy tu leczenie typu zachowawczego. Raczej występuje leczenie chirurgiczne.

*Zajęcza warga

Zwana inaczej rozszczepieniem wargi. Część środkowa wargi górnej nie jest połączona z częścią boczną, albo też szczelina po obu stronach. Mogą być trzy stopnie tej wady:

* małe wcięcie czerwieni wargowej
*rozszczep wargi
*rozszczep wargi i otworu nosowego

Do leczenia operacyjnego tej wady przystępuje się wcześnie – ok. 3-6 miesiąca życia.\

*Stopy szpotawe

*Stopy końsko – szpotawe

Powstaje bardzo wcześnie, bo w pierwszych dniach ciąży. Ma tu wpływ czynnik patogenny. Może też być wynikiem złamania kości śródstopia (złe zrośnięcie). U dzieci tendencja do utrzymywania nóżki na zewnątrz strony stopy i skręcania palców do wewnątrz. Szpotawość:

*leczenie zachowawcze – maści, rozgrzewania, masaże
*leczenie typu operacyjnego – likwidowanie przykurczu (częściej u chłopców).
*Wilcza paszcza

Gdy z przodu twarzy sterczy wyrostek międzyszczękowy, oddzielony szczelinami od wyrostków zębodołowych, pokryty płatkiem środkowym wargi górnej. To wada rozwojowa, wrodzony rozszczep podniebienia twardego lub twardego lub miękkiego, wyrostka zębodołowego górnej szczęki i wargi górnej.

*Kręcz karku

Istota choroby jest zaburzenie kręgosłupa, płodowe zbliznowacenie lub przykurcz mięśnia mostkowo – obojczykowo – sutkowego po jednej stronie ciała. Pociąga to za sobą wadliwe ustawienie się głowy (główka pochylona w stronę chorą a bródka w stronę zdrową). Przymusowe pochylenie główki pociąga za sobą niedorozwój połowy twarzy. Przyczyny nie są ostatecznie wyjaśnione. Czynniki dziedziczne maja tu dużą rolę. Nieprawidłowe porody są następstwem kręczu karku. Leczenie: u najmniejszych dzieci stosuje się masaże, gimnastykę leczniczą i opatrunki korekcyjne, np. kołnierz Schanza. Stosuje się często zabiegi operacyjne – już w 1-2 roku życia.

*Rozszczepienie kręgosłupa

Wada rozwojowa kręgosłupa, nie zrośnięcie się w pewnych odcinkach kanału rdzeniowego lub utrzymywanie się szczelin w trzonie kręgów.


*Amputacje wrodzone

2. Kalectwa związane z okresem okołoporodowym

*Porodowe porażenie kończyn

Występuje, gdy nastąpi zakłócenie akty porodowego. Polega na naderwaniu lub zerwaniu układu mięśni. Możemy zauważyć na podstawie uszkodzenia rączek. Charakterystyczną cechą jest to, że rączka po urodzeniu, zwisa u dziecka bezwładnie wzdłuż ciała. Gdy nastąpi naderwanie mięśni wtedy możemy zastosować leczenie zachowawcze (masaże, rozgrzewanie, trzymanie rączki w odpowiedniej pozycji). Można tez posunąć się do operacji. Dziś to schorzenie rzadko się pojawia.


*Mózgowe porażenie dziecięce

Cecha charakterystyczną jest to, że jest to zespół nie postępujący. Następuje zerwanie transmiscji mózgowo – rdzeniowej. Powstaje ono poprzez:

*niedotlenienie
*zastoje żylne
*bezpośrednie mechaniczne uszkodzenie tkanki mózgu
*wylewy domózgowe

Wyróżnia się następujące typy porażenia mózgowego:

*Typ spastyczny – występuje u 75 % osób z porażeniem; występują tu przykurcze i usztywnienia.
*Typ horeoatetotyczny – u 10 %; to nie panowanie nad ruchami (w części lędźwiowej), chód lekko taneczny, często zaburzenia mowy.
*Typ ataktyczny – u 5 %, osoby maja trudności z utrzymaniem równowagi ciała, często upadają.
*Typy mieszane – u 10 %.

3. Kalectwa nabyte

*Poinfekcyjne:
*Heinego Medina
*Gruźlica
*Zapalenie stawów i szpiku kostnego
*Schorzenie poreumatyczne

Zmalały z powodu wprowadzenia na rynek nowoczesnych lekarstw.
*Pourazowe

Statystyka tu rośnie, bo wzrastają wypadki „komunikacyjne”. Ginie więcej ludzi niż w konfliktach wojennych.

4. Skrzywienia kręgosłupa

Zapadalność wzrasta. Akceleracja w rozwoju fizycznym nie idzie w parze z jakością statystyki ciała. Tworzą się wady postawy. Wyróżnia się dwa typy skrzywień:

*w linii pionowej – skolioza (odchylenie od pionowej osi kręgosłupa – 3 stopniowa)
*w linii bocznej – np. garb skoliotyczny (wzrasta ich liczba), garb gruźliczy

Spłaszczenia lub pogłębienia skrzywień:

*Kyfoza – plecy okrągłe, rozwija się w okresie dojrzewania i starości.

*Lordoza piersiowa – spłaszczenie łuku, sztywność piersiowa.

*Lordoza lędźwiowa – siodełko lędźwiowe, niekorzystna u kobiet (z powodu na ciążę).

80 % skrzywień jest nieznanego pochodzenia, a tylko 20% prawdopodobnie pochodzi z życia płodowego. Gimnastyka korekcyjna lub operacje mogą pomóc. Polska jest w czołówce rehabilitacji skrzywień kręgosłupa. Wady postaw to także często wynik zaniedbania.

Czynniki wpływające na psychikę przewlekle chorych i kalekich:

1. Czynniki wewnątrzpochodne (endogenne)

Wynikają z ogniska choroby. Są więc następstwem tego, co zachodzi w organizmie człowieka. Stan kalectwa objawia się częstymi dolegliwościami, których w stanie zdrowia nie odczuwamy. Dolegliwości te mogą dotyczyć układu nerwowego lub kumulować się w nim, pod w pływem czynników wewnątrzpochodnych. Trudno jest wtedy utrzymać organizmowi stan równowagi.


2. Czynniki zewnątrzpochodne (egzogenne)

Wynikają ze zmienionego na skutek choroby lub kalectwa środowiska życia danej osoby. U osoby dotkniętej chorobą następują powroty do placówek leczniczych. Wiąże się to ze zmianami środowiska, rozluźnieniem więzi między rodziną, znajomymi, urywanie kontaktów, następuje także inna organizacja życia w placówce, na którą osoba chora nie ma większego wpływu. W placówce są osoby cierpiące i dotknięte różnymi tragediami chorobowymi. Może to nasilić patologię.

Dochodzi czasami do choroby szpitalnej – następstwo niekorzystnych czynników pobytu w szpitalu lub placówkach. Mamy tu procesy prewencyjne (zachowawcze).



Zestawienie metod rewalidacyjnych w pracy z dziećmi chorymi w zakładzie leczniczym


1. Terapia odciążeniowa (spoczynkowa)

*Terapia za pomocą hamowania sennego – udostępnianie racjonalnych warunków dobrego snu.
*Terapia najniższego poziomu czynnościowego – w stanach ciężkich; wybór zajęć o charakterze receptywnym
*Terapia zmniejszonych obarczeń – mniejsze obciążenie niż dotychczasowe; stworzenie nowych warunków
*Terapia za pomocą zmiany bodźców uprzednio obciążających na inne – udostępnienie warunków do „odnowy” przez uczynnianie nie pracujących dotychczas mechanizmów nerwowych (zabawa, rozrywki).
*Terapia odciążeniowa za pomocą uchylania przykrych skojarzeń.
*Terapia odciążeniowa za pomocą zwolnienia długotrwałych napięć i hamowań – zahamowanie: oczekiwania, tęsknoty, niepokoju, tremy, itd.


2. Terapia czynnościowa (uczynniająca)

*Terapia ruchowa – organizowanie racjonalnych dla organizmu codziennych czynności.
*Terapia zabawowa – oddziaływanie przez czynność zabawowa chorego.
*Terapia zajęciowa – najważniejsza jest czynność a nie rezultat; duże znaczenie ma sam wybór.
*Terapia obcowania – obcowanie wychowawcy z dzieckiem.


Choroba szpitalna:

Choroba szpitalna – następstwo niekorzystnych czynników pobytu w szpitalu lub placówkach.

U chorych, którzy spędzili dłuższy czas w szpitalu występuje:

*dezorientacja w miejscu, czasie i sytuacji
*poważne zaburzenia zapamiętywania
*rozpada się normalna, formalna, logiczna struktura wypowiedzi i myślenia
*obserwuje się poważne zaburzenia uwagi, woli i działania
*zaburzenia dobowego rytmu snu i czuwania
*spowolnienie procesów psychomotorycznych, łatwe męczenie się przy najmniejszym wysiłku


Etapy:

1.Protest (bunt).
2.Rozpacz.
3.Zobojętnienie.

Pojęcie pedagogiki specjalnej

Wg Dykcik:
Pedagogika specjalna – jest nauką szczegółowa pedagogiki, a jej przedmiotem jej jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyn zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń.

Wg Sękowska:

Pedagogika specjalna – jest dyscypliną zajmującą się osobami obarczonymi niepełnosprawnością oraz ich rehabilitacją, a także osobami niedostosowanymi społecznie i ich resocjalizacją.


Wg Lipkowski:

Pedagogika specjalna – to teoria i praktyka wychowania jednostek upośledzonych.

Pedeutologia - geneza

Pedeutologia – pajdeutes – nauczyciel, logos – słowa, wiedza.

Wg Okonia:

Pedeutologia – usamodzielniający się dział pedagogiki, którego przedmiotem są zagadnienia dotyczące nauczycieli, jak osobowość nauczyciela, dobór kandydatów do zawodu nauczycielskiego, kształcenie i doskonalenie nauczycieli, ich praca zawodowa.
Pedeutologia – obszar interdyscyplinarny, subdyscyplina pedagogiki powstała w wyniku intensywnego rozwoju szkoły, domagającego się wiedzy o nauczycielu, jego kształcenia i doskonalenia.

Kierunki badań pedeutologicznych:

*historyczno – porównawcze (kształcenie i dziejowy rozwój zawodu nauczyciela)
*psychologiczno – pedagogiczne (dotyczą badań nad osobowością, postawy, stosunki personalne)
*socjologiczno – pedagogiczne (dotyczy badań nad nauczycielstwem jako grupą społeczną; status, rola, funkcje nauczyciela w środowisku lokalnym)
*komparatystyczne (porównania z innymi krajami, tendencje rozwojowe)
*podejmujące problemy szczegółowe (dotyczące efektywności pracy)

Wg Kwaśnicy:

Kształcenie – wyposażanie kandydatów na nauczycieli w pełne kwalifikacje zawodowe.

Dokształcanie nauczycieli – uzupełnianie tych kwalifikacji prowadzące do pełnego przygotowania zawodowego.

Doskonalenie nauczycieli – dostarczenie nauczycielom wiedzy i takich umiejętności, które pozwolą wzbogacić pełne kwalifikacje i wykroczyć poza nie.

Współczesne znaczenia pojęcia pedeutologia:

1.Jako nauka – odwołuje się do ontologii badanego przedmiotu i z niej wyprowadza własną metodę badawczą. Metoda jest funkcją problemu i właściwości ontycznych przedmiotu badań.

*Relacyjność – nauczyciel zawsze pozostaje w określonej relacji z uczniem jako podmiotem wychowania; poza tym układem nauczyciel jako przedmiot badań nie istnieje:

monolog – uczeń pełni rolę słuchacza, nauczyciel - władca, autokrata

dialog – uczeń i nauczyciel zajmują pozycje na przeciwko siebie, są partnerami

dialogiczność – nauczyciel i uczeń obok siebie, współbycie, partnerstwo

*Oporność – wobec parametrów i wskaźników liczbowych (należy je rozpatrywać w kategoriach np. obserwacji wnętrza).
*Potencjalność – nauczyciel jest wiecznym uczniem (dobór i wybór własnej orientacji życiowej).
*Nieprzewidywalność – zachowania nie da się w pełni wytłumaczyć.
*Istnienie w zawieszeniu – ciągłe dylematy np. dyscyplina czy luz.

1.Jako refleksja filozoficzna – nawiązuje do źródeł wywodzących się z filozoficznych pytań o człowieka i jego miejsce w świecie.
2.Jako wiedza o nauczycielu – wiedzę określa jako zespół przekonań i przeświadczeń zobiektywizowanych i utrwalonych w społecznej świadomości.

Orientacje pedeutologiczne:

1. Osobowościowa – czynności nauczania i wychowania zależne od cech osobowych nauczyciela.

Przedstawiciele:

J. W. Dawid – ojciec polskiej pedeutologii; rozpatruje powołanie.

Z. Mysłakowski – przyjmuje kontaktowość, talent pedagogiczny.

Kreutz – wprowadza pojęcie zdolności sugestywnej, traktuje jako zdolności wrodzone.

S. Baley – zdatność wychowawcza – zbiór cech umożliwiających i ułatwiających wychowanie innych; krytykuje koncepcję cech idealnych.


2.Pozytywistyczna – pytanie o sprawność operacyjną nauczyciela, zwracanie uwagi na mechanizm adaptacji jako skuteczną drogę poznania, nabywania sprawstwa zawodowego.


3.Humanistyczna – dobra edukacja nauczycieli jest procesem indywidualizowania osobowości.

Orientacja osobowościowa:

*Inspiracją tego podejścia były teorie biologiczno – psychologiczne, fenomenologiczne, pedagogika i nurt nowego wychowania.
*Językiem jest język psychologii – indywidualność, subiektywność, wczucie, misja lub powołanie.


Orientacja pozytywistyczna (technologiczna):

*Pojęcie dobrego nauczania łączone z fachowością.
*Kopiowanie strategii działań dobrych nauczycieli.
*Opracowanie wykazu specjalnych kompetencji nauczycieli.
*Kwalifikacje to sprawności bezpośrednio użyteczne w działaniu.
*Likwidacja pojęcia wartości.

Orientacja humanistyczna:

*Opozycja przeciwko nauczycielowi – technologowi.
*Dobry nauczyciel to przede wszystkim człowiek.
*Wiedza specjalistyczna jest podstawowym warunkiem kompetencji.
*Kształcenie nauczycieli ma być procesem stawania się nauczycielem.

Model nauczyciela

*Etosowy punkt widzenia na zawód nauczyciela.
*Model profesjonalisty.
*Model refleksyjnego praktyka (refleksyjne profesjonalista).

Wpływ niedostosowania społecznego na subkultury i stosowanie środków psychoaktywnych

Na zorganizowanej przez UNESCO w 1952 roku konferencji poświęconej wychowaniu i zdrowiu dzieci w Europie ustalono następującą definicję dziecka społecznie niedostosowanego (nieprzystosowanego): „(...) to takie dziecko, które jest niezdolne do swobodnego uczestnictwa w życiu swej grupy i do reagowania na jej wymagania w sposób możliwy do przyjęcia.”
Zdaniem L. Pytki pojęcie społecznego niedostosowania odnosi się do rozmaitych zaburzeń
w społecznej adaptacji jednostki i w świetle literatury przedmiotu o wiele łatwiej jest odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób się ono przejawia, niż czym jest. Warto jednak przedstawić niektóre ważniejsze sposoby pojmowania terminu „społeczne niedostosowanie”, choćby dla zaznaczenia jak niejednolicie jest on definiowany i w związku z tym, jak wiele trudności nastręcza specjalistom.
Opierając się na czynnikach psychologicznych, Halina Spionek uważa za dzieci niedostosowane społecznie takie jednostki, „u których zaburzeniu uległa sfera emocjonalna oraz rozwój charakteru i osobowości, co powoduje często zakłócenia stosunków społecznych między dziećmi a ich otoczeniem.” Przy tym do istotnych przyczyn takiego stanu rzeczy autorka zalicza m.in. błędy wychowawcze w rodzinie i w szkole, które w niekorzystnych warunkach życia i nauki dziecka wzmagają trudności wychowawcze i prowadzą do objawów wczesnego wykolejenia w postaci : ucieczek z domu, wagarów, kradzieży, picia alkoholu itp.
Rozwój psychiczny dziecka uwarunkowany jest zadatkami organicznymi i własną działalnością jednostki, ale zależy również od środowiska zewnętrznego, przede wszystkim społecznego. Wszystkie czynniki rozwoju łączą się ze sobą i są od siebie uzależnione, jednakże specjalne znaczenie przypisuje się środowisku społecznemu ze względu na jego rolę w kształtowaniu psychiki ludzkiej. Doświadczenia, które tworzą się w toku interakcji dziecka
z otoczeniem, stanowią potem podstawę jego społecznej działalności. Tak właśnie rozwija się socjalizacja, czyli „proces kształtowania osobowości dziecka i przystosowania go do życia
w zbiorowości, polegający na uczeniu go i wprowadzaniu do kultury, umożliwiający mu porozumiewanie się i inteligentne działanie w jej ramach.”
Przyczyny zewnętrzne niedostosowania społecznego mogą występować
w rodzinie, w szkole, w szerszym środowisku społecznym. Każde z tych środowisk posiada swoisty charakter i może odegrać rolę wychowawczo – pozytywną lub wychowawczo – negatywną. Wprawdzie dominującym może okazać się każdy z czynników – w zależności od sytuacji, w jakiej znajduje się jednostka – jednakże w publikacjach fachowych zwraca się szczególną uwagę na środowisko rodzinne. Wszak jest to pierwsze środowisko wychowawcze dziecka. Tu właśnie nawiązuje ono pierwsze kontakty z innymi ludźmi, tu zdobywa pierwsze doświadczenia z dziedziny współżycia społecznego, które stają się podwaliną i zaczątkiem jego rozwoju społecznego.
Ważnym czynnikiem kształtującym rozwój społeczny młodzieży jest współżycie z rówieśnikami. Stosunki między rówieśnikami kształtują się przede wszystkim w obrębie klasy szkolnej, rozszerzają się jednak daleko poza krąg życia szkoły. Rozwój dzieci i młodzieży jest zależny od jakości grup społecznych do jakich należą. Rola środowiska rówieśniczego wzrasta w sytuacjach, gdy słabnie więź dziecka z rodziną, gdy dzieci i młodzież w obliczu nowych trudności nie znajdują wsparcia w rodzinie, gdy zaniedbuje się ich potrzeby. Grupa rówieśnicza stanowi więc wyjątkowo atrakcyjną wartość dla młodego człowieka, szukającego akceptacji w otoczeniu. Zwrócić należy tu uwagę na wzajemne stosunki z rówieśnikami, przynależność do rówieśniczych grup przestępczych, przebywanie wśród osób z rodzin patologicznych, odrzucenie przez grupę rówieśniczą, brak wsparcia w grupie rówieśniczej, przeżywanie własnej pozycji nierówności (np. ekonomicznej) w konfrontacji z sytuacją kolegów. Próba zniesienia tej nierówności i poszukiwanie wyższej pozycji w układzie stosunków między rówieśnikami przez kradzieże, akty agresji, wybryki chuligańskie. Poprzez uczestnictwo w różnych grupach – subkulturach jednostki będące w konflikcie z dorosłymi oraz rówieśnikami zyskują aprobatę własnych działań i zachowań, są w nich akceptowane i rozumiane. Członkowie subkultur, które są grupami nieformalnymi preferują styl życia o odmiennym systemie wartości, odrębnych normach oraz zasadach postępowania od obowiązujących ogół społeczeństwa, a często wyrażanych w formach działań niepożądanych społecznie, bulwersujących opinię publiczną, a także budzących niepokój, panikę i strach w otoczeniu. W większości subkultur, do których należy młodzież ich członkowie chcą tworzyć inny styl życia i zachowania, które często przybierają postać agresji wobec otoczenia, w wielu innych przypadkach ludzi, którzy nie należą do tych grup. Znaczącą rolę w wyzwalaniu agresji spełniają środki odurzające: alkohol i narkotyki. Zachowania członków subkultur to w wielu przypadkach łamanie norm obyczajowych, moralnych i prawnych.
Pomimo, że wydaje się czymś oczywistym, że stosowanie w okresie adolescencyjnym substancji psychoaktywnych takich jak: alkohol, narkotyki łączy się z przemocą, agresywnością, zachowaniami antysocjalnymi, to nie wszystko jeszcze wiadomo o dogłębnej istocie związku przyczynowego między tymi aspektami. Spożywanie w dużych ilościach substancji psychoaktywnych prowadzi do przemocy. Osoby spożywające zbyt duże ilości substancji psychoaktywnych popełniają agresywne i przestępcze czyny po to, aby zdobyć pieniądze na alkohol, narkotyki. Innym przykładem jest model w którym osoby uzależnione od substancji, muszą zostać wciągnięte w działalność subkultury przestępczej z powodu konieczności uzyskania substancji zabronionych prawnie.
Nadmierne używanie alkoholu i innych środków psychoaktywnych stanowi naturalny skutek prowadzonego przestępczego, charakteryzującego się przemocą, stylu życia. Agresywni, przestępczy adolescenci są w sposób szczególny podatni na używanie substancji psychoaktywnych, ponieważ takie zachowanie jest ucieleśnieniem niekonwencjonalnego i przestępczego wizerunku. Zachowanie takie odpowiada własnemu dewiacyjnemu obrazowi świata.
Najczęściej występującymi uzależnieniami wśród uczniów są nikotynizm, narkomania i alkoholizm . Spowodowane to jest m. in. łatwym dostępem do tych substancji, lokalnymi zwyczajami sprzyjającymi braniu, obecności w najbliższym otoczeniu osób używających substancji uzależniających, konfliktami w rodzinie, dodatnim wartościowaniem używanych substancji, a także pozytywnym oczekiwaniom dzieci i młodzieży, co do efektów brania.
Spożywanie alkoholu, narkotyków czy palenie papierosów są zjawiskami tak powszechnymi, że większość respondentów nie widzi nic złego w tym, ze również to robią. Jest to konsekwencją między innymi wychowania rodzinnego. Czasami zdarza się, że środki uzależniające są elementem, dzięki któremu młodzi ludzie chcą zwrócić na siebie uwagę rodziny. Zdecydowana większość młodzieży uważa siebie za osoby wolne od uzależnień. Wynika to prawdopodobnie z tego, że nie znają oni mechanizmów uzależnień. Nie do końca zdają sobie sprawę, że są już nałogowymi palaczami czy alkoholikami. Nie widzą nic złego w tym, że palą papierosy, piją alkohol czy zażywają narkotyki. Większość ich rówieśników robi to samo. W domu nie było imprezy bez alkoholu. Oni sami również na dyskotekach, prywatkach, koncertach i innych masowych imprezach mają kontakt z substancjami uzależniającymi. Trudno odmówić, gdy koledzy namawiają i zachęcają.
Niedostosowanie społeczne ma bardzo duży wpływ na subkultury i stosowanie środków psychoaktywnych. Jest ono problemem znanym od wieków w dziedzinie praktyki pedagogicznej, zaś w teorii zapoczątkowanym dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Współcześnie z jednej strony powstają warunki wpływające na zmniejszenie zjawiska społecznego niedostosowania – tworzone są nowoczesne programy resocjalizacyjne, z drugiej zaś na jego odradzanie się ze względu na tempo rozwoju cywilizacyjnego oraz zwielokrotnione napięcia
i nerwowość obecnych czasów. Samo niedostosowanie społeczne zmieniło swój charakter, stało się bardziej „dogłębne” i „skomplikowane” a tym samym bardziej odporne na oddziaływania resocjalizacyjne.
Trudno ocenić, czy młodzież dzisiejsza jest „trudniejsza” od tej sprzed 50, 100 czy 1000 lat. Niemniej obserwuje się wzrastające zaniepokojenie otwarcie agresywnym i przestępczym zachowaniem młodych ludzi, które staje się motorem rozwoju i doskonalenia metod resocjalizacji.

Metoda Marii Montessori

Maria Montessori była prekursorką nowoczesnej pedagogiki „przenikniętej duchem miłości, humanitaryzmu i tolerancji”, w której najważniejsze miejsce zajmuje dziecko, doświadczające przez cały czas podmiotowości i współpodmiotowości.
Koncepcja pedagogiczna Marii Montessori obejmuje cały rozwój dziecka, poczynając od narodzenia aż do wkroczenia w wiek dorosły. Osobowość człowieka pojmuje jako jedność. Jej pedagogika jest bezpośrednio skierowana na dziecko wraz z jego potrzebami, na jego spontaniczność, aktywność, samostanowienie oraz dążenie do niezależności od dorosłych.
Celem metody Marii Montessori jest przygotowanie wychowanka do samodzielnego życia przez wspieranie jego potencjalnych możliwości. Podstawową metodą rozwijającego się dziecka jest obserwacja.
W klasach Montessori nauczyciel jest zobowiązany do prowadzenia systematycznej i wieloaspektowej obserwacji dziecka. Do podstawowych technik obserwacyjnych zalicza się: dziennik obserwacji, technikę próbek zdarzeń, technikę próbek czasowych. Proces nauczania jest skuteczny, gdy wokół dziecka panuje atmosfera poszanowania dla jego wysiłku: cisza i spokój, brak pośpiechu, oceniania i rywalizacji. Dziecko może się skoncentrować przy wykonywanej przez siebie pracy. Ma do dyspozycji pomoce naukowe. Nie marnuje swojej energii na rozróżnianie fikcji od rzeczywistości. Rolą nauczyciela jest wskazywać dziecku jak korzystać z materiału dydaktycznego, wprowadzać i respektować zasady swobody wyboru, rodzaju, czasu, miejsca i formy pracy, zasady stopniowania i izolowania trudności, porządku, transferu, własnego działania i powtarzania, samokontroli i ograniczenia. Celem pracy nauczyciela jest pomoc w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości każdego dziecka, w zgodzie z obiektywnymi normami społecznymi.

Maria Montessori określiła zadania pedagogów w 12 punktach:
1.Nauczyciel ma obowiązek materialnego porządku: precyzyjnie pielęgnować otoczenie tak by było ono zawsze czyste i uporządkowane;
2.Nauczyciel powinien uczyć korzystać z pomocy dydaktycznych;
3.Nauczyciel jest aktywny, kiedy zaznajamia dziecko z otoczeniem, a pasywny, kiedy to zaznajomienie nastąpiło;
4.Powinien obserwować uczniów, aby ich siły nie marnowały się na szukanie pomocy lub prośba o pomoc;
5.Musi spieszyć z pomocą tam, gdzie jest potrzebny;
6.Powinien słuchać i odpowiadać, kiedy jest do tego zapraszany;
7.Ma respektować pracujące dziecko bez przerywania mu;
8.Powinien akceptować ucznia, który popełnił błąd bez poprawiania go
9.Powinien akceptować dziecko wypoczywające lub obserwujące pracę innych bez przymuszania go do działania;
10.Powinien takiemu dziecku pomóc, proponując mu przedmioty, które ono już raz odrzuciło, sugerując czego ono jeszcze nie zrobiło oraz gdzie popełniło błąd;
11.Dziecku poszukującemu powinien dawać swoją obecność, a temu które zajęło się konkretną pracą, nie może przeszkadzać;
12.Nauczyciel ukazuje dziecku, że jego praca jest zakończona, że dobrowolnie wyczerpał swoje siły i milcząco ofiarowuje mu swoją duszę jak duchowy przedmiot;

Maria Montessori przyznawała prawo do błędu wszystkim ludziom. Wiele z nich człowiek naprawia metodą prób i błędów. W ten sposób stale zdobywa nowe wiadomości i umiejętności niezbędne do zrozumienia popełnianych omyłek. Rozpoznanie błędu a nie kara prowadzi do jego usunięcia. Kara stanowi rodzaj poniżania, znieważa człowieka i ubliża jego godności. Szkolny system kar i nagród odrywa uwagę dziecka od zadań edukacyjnych i kieruje ją w stronę ewentualnych konsekwencji wykonania bądź niewykonania pracy. Elementem motywującym do nauki staje się prawdopodobieństwo otrzymania kary lub nagrody. Ponadto kary i nagrody wpływają rywalizację, współzawodnictwo, arogancję, donosicielstwo, zazdrość.
Nie znaczy to, że w systemie Montessori rezygnuje się z nagród. Są one jednak natury wewnętrznej, a nie zewnętrznej. Nagrodą staje się satysfakcja dziecka z dobrze wykonanego zadania. Zadowolenie wzrasta, gdy nauczyciel lub koledzy okazują zainteresowanie i solidarność z jego pracą.
Rozwojowi społecznemu dzieci kształconych w systemie Marii Montessori sprzyjają zasady pracy dydaktyczno- wychowawczej. Większość tych zasad zapewnia podmiotowy charakter wychowania, dzięki czemu może dokonywać się proces wzrastania i przystosowania dziecka w społeczeństwo i jego kulturę.

1)Zasada swobodnego wyboru materiału. W sali przedszkolnej wszystkie materiały są zawsze dostępne, ułożone tematycznie na półkach, w zasięgu ręki dziecka. Dziecko samodzielnie podejmuje decyzję, z którym materiałem będzie pracować.
2)Zasada swobodnego wyboru miejsca pracy. Wszystkie dzieci są nasze. W praktyce, oznacza to, że dziecko nie musi pracować w swojej grupie. Może przejść do grupy drugiej, trzeciej lub do grupy szkolnej. Pracować może na stole, na podłodze, na korytarzu, na parapecie, na tarasie czy w ogrodzie. Tam, gdzie zdecyduje i gdzie pozwalają na to granice naszego rozsądku i możliwości organizacyjnych.
3)Zasada swobodnego wyboru czasu pracy. Jeśli pamiętamy o omawianych wyżej fazach chłonności, łatwo pogodzimy się z faktem, że niemożliwe jest określenie, kiedy dziecko ma się zajmować wymyślonymi przez nas tematami, jeśli - na dodatek - chcemy, by robiło to z zainteresowaniem. Przypominam, że faz chłonności nie możemy wywołać zewnętrznymi działaniami. Owszem - można narzucić dziecku swoją wolę. Natomiast w placówkach pracujących wg założeń Pedagogiki Montessori, to dziecko informuje nas, że właśnie teraz zdecydowało, że będzie zajmować się np. nauką literek lub wiązaniem sznurowadeł lub będzie uczyć się nazw kolorów.
4)Zasada swobodnego wyboru formy pracy. Lekcję podstawową przeprowadzamy z każdym dzieckiem indywidualnie. Następnie zaczyna ono pracować samodzielnie. Wie, że ma prawo do pracy w ciszy że nikt nie będzie mu przeszkadzał. Wie także, że nikt nie będzie mu pomagał, jeśli pomoc jest niepotrzebna.
5)Zasada porządku. Każdy przedmiot w przedszkolu ma swoje miejsce - skąd został wzięty, tam zostaje odniesiony.
6)Zasada ograniczenia. Do przedszkola trafiają także dzieci kierowanie przez różne poradnie, ze wskazaniem na walory Pedagogiki Montessori. Metoda ta nie jest metodą bezstresową. Dzieci nie mogą robić tego co chcą i nie są partnerami dla nauczyciela. Ograniczeniu, regułom i zasadom postępowania, podlegają wszystkie elementy życia przedszkolnego.
7)Zasada izolowania trudności. Jeśli dziecko pracuje z różową wieżą po to, aby poznać lub uporządkować znane już sobie pojęcia związane z wielkością (choćby takie jak: duży-mały, mniejszy niż-większy niż, duży-większy-największy, mały-mniejszy-najmniejszy... ma do dyspozycji:
a) nauczyciela, który wie jak i kiedy w tym pomóc
b) różową wieżę ( która jest różowa).
Nie zajmuje się kolorami, bo do tego służy inny materiał - kolorowe tabliczki. Nie zajmuje się długościami, grubościami, temperaturami, wagami, dźwiękami i in. bo do tego służą inne materiały; czerwone belki, brązowe schody, butelki termiczne, tabliczki baryczne, puszki szmerowe i in.
8)Zasada transferu. Pedagogika Montessori oferuje także najpełniejszy, spośród wszystkich metod nauczania przedszkolnego i wczesnoszkolnego, zestaw pomocy dydaktycznych - Materiał Montessori. Każdy z tych materiałów to “ogniwo”, logicznie powiązane w długi “łańcuch” . Każde “ogniwo” zawiera w sobie cechy materiału poprzednio wprowadzonego plus jedna cecha więcej. Informacje, kompetencje, umiejętności opanowane podczas pracy z materiałem, dziecko przenosi na otoczenie. Przenoszenie cech w obrębie materiału i przenoszenie umiejętności na otaczające dziecko środowisko, to właśnie zasada transferu.
9)Zasada własnego działania i powtarzania. Typowe dla nabywania nowych umiejętności jest intensywne zwrócenie się dziecka ku określonej dziedzinie ludzkich działań, a wraz z tym fenomen powtarzania. Przykładem niech będzie gaworzenie jako sposób ćwiczenia mowy czy powtarzanie rozmaitych ruchów rozwijających koordynację oka z ręką i ręki prawej z lewą.
10)Zasada samokontroli. To jedna z zasad, z którą najtrudniej pogodzić się nauczycielowi. Dlatego, że materiał montessoriański jest tak skonstruowany, że pozwala dzieciom, samodzielnie stwierdzić, czy daną pracę wykonały dobrze czy źle.
Skoro pedagogika Marii Montessori jest tak szeroko rozpowszechniona i przetrwała do chwili obecnej, musi mieć ona zadania i cele, które są akceptowane przez większość. To Montessori właśnie stworzyła mały dziecięcy świat, w którym dzieci uczyły się jak żyć, jak funkcjonować i jak radzić sobie samodzielnie, a to jest w późniejszym wieku bardzo potrzebne.